zelfbeschikking

Geef God de schuld (7)

Wie is hier nu eigenlijk verantwoordelijk?

Genesis 3 beschrijft de aardse werkelijkheid op een nogal pijnlijke manier. De mens krijgt van God een keuze, wil zelf kiezen en kiest zelf. Maar die keuze levert een wereld van schaamte op, die begint in het hart van de mens zelf. Nu is schaamte ook een onaangename emotie. Toch is het goed er op dit moment van de serie even bij stil te staan. Schaamte is namelijk een reactie op afwijking van een norm of normen. Dat kunnen je eigen normen zijn of die van anderen. Anders gezegd: Als een lichaamsgewicht van 75 kilo als norm wordt gezien voor iemand die 1.85 meter lang is kan schaamte groeien met elke kilo die iemand van 1.85 meter zwaarder is dan 75 kg. En in dat geval maakt het niet zo heel veel uit of die norm alleen maar in jouw eigen hoofd zit of dat die norm collectief is. De kracht van de norm wordt als even sterk ervaren. Natuurlijk is de kans op schaamte wat groter als de hele wereld om je heen dezelfde norm hanteert, maar we weten ook dat wat in jouw hoofd zit zeker zo sterk is als de hele wereld om je heen. Een mens kan zelfs tegen de hele wereld in volhouden dat hij of zij te dik is en dus minder of helemaal niet moet eten. Wat de mensen die van je houden en de therapeuten ook zeggen of doen. read more

Geef God de schuld (6)

“Ja, maar ….”

God en mens praten nog en het eerste antwoord van de mens was to the point. “Ik hoorde u en verborg mij, want ik ben naakt.” Maar hoe kon de mens dat weten als niemand hem dat heeft verteld? Natuurlijk is het feit daar. De mens droeg geen kleding. Maar de schaamte-lading van naakt zijn heeft hij alleen zichzelf verteld. En dat is een erg ingewikkeld psychologisch proces. Schaamte was er niet toen alles volgens God nog “zeer goed” was. “En zij waren beiden naakt, Adam en zijn vrouw, maar zij schaamden zich niet.” (Gen. 2:25 HSV) En nu was het er opeens wel en daarom verborgen zij zich op het moment dat de stilte van de avond hen als stem van God in het hart klonk. Zij verborgen zich in de natuur. Een wat dwaze reactie zagen we al. Maar de mensheid doet tot op de dag van vandaag hetzelfde. Wij verbergen ons in uiterlijke fraaiheid of juist in schaamteloze naaktheid. Wij verbergen ons in macht over medemensen of juist in machteloosheid. Maar diep van binnen klinkt in de stilte onuitroeibaar de vraag: “Mens, waar zit je nu?” En hoeveel je er ook bovenop stapelt op een dag, in de stilte van jouw levensavond, komt die vraag als laatste vraag van de aardse tijd onbedwingbaar naar boven. Vlak voor je laatste adem en een paar uur voordat je wordt afgelgd en je in al je resterende naaktheid zichtbaar wordt. read more

Geef God de schuld (2)

Maar hij begon ……

Dat is een vaak gehoord zinnetje als iemand orde probeert te herstellen als er ruzie wordt gemaakt of gevochten wordt. Zelfs bij grote mensen. Mensen die, zoals mijn moeder altijd zei, oud genoeg zijn om wijs te wezen. De president van de VS presteerde het zelfs om zijn eigen acties te rechtvaardigen door te zeggen dat Oekraïne was begonnen. Dat zei hij na een gesprek met zijn evenknie in Moskou. Dus hij zal wel hebben herhaald wat Poetin zei om niet zo’n naar gesprek te krijgen met de Rus. Maar hij begon. Alsof dat rechtvaardigt wat jij doet in reactie! Natuurlijk niet. Wijs reageren is nog altijd iets anders dan proportioneel reageren, maar daar gaan we het nu niet over hebben. En waar twee kijven hebben twee schuld en de schade kan dan ook het best gedeeld worden. read more

De post-individualistische samenleving (70)

Gevaarlijke onzin (4)

Jezus zei tegen hem: “Als u volmaakt wilt zijn, ga dan heen, verkoop wat u hebt, en geef het aan de armen, en u zult een schat hebben in de hemel; en kom dan en volg Mij.” (Matt. 19:21, HSV)

Er is een verschil tussen de manier waarop Mattheüs het antwoord van Jezus formuleert en de manier waarop Markus dat doet. Mattheüs laat Jezus beginnen met “als je volmaakt wilt zijn” en dat doet Markus niet. Volmaakt zijn suggereert dat er een maat is van perfectie. Een definitie. Iets aan de hand waarvan je het volmaakte kunt vaststellen. Dat is wellicht “je beste zelf” willen zijn. Volmaakt vraagt om een maat aan de hand waarvan je kunt bepalen of je het doel al hebt bereikt. Het moet bestaan buiten jezelf en je eigen ideeën over jouw beste zelf. Hoe wil je anders “beste” in “beste zelf” bepalen? Het woord dat er in het Grieks staat heeft iets te maken met “je doel bereiken”. Dan zou je nog kunnen denken dat je zelf dat doel bepaalt, maar dat is niet wat de bijbel bedoelt. Het woord wordt namelijk ook gebruikt (Mat. 5:48) voor God zelf. God is volmaakt. Jezus geeft aan het streven van de man dus een godsdienstige duiding. En voor de duidelijkheid: De man die met Jezus spreekt worstelt enorm met het bepalen van het doel in en door zichzelf. read more

De post-individualistische samenleving (69)

Gevaarlijke onzin (3)

Jezus houdt van deze man ……. Maar niet van wat hij zelf zijn “beste zelf” noemt. Zo eindigde het vorige blog. Jezus ziet en hoort zijn onrust en combineert het met wat hij ziet. “Eén ding ontbreekt u: ga heen, verkoop alles wat u hebt en geef het aan de armen en u zult een schat hebben in de hemel; en kom dan, neem het kruis op en volg Mij.” Dus volgens Jezus zal de onrust van deze man verdwijnen als hij zijn verzamelingen verkoopt, als eenmalige actie de armen helpt met het geld, vervolgens een niet-aantrekkelijke levenstaak (kruis) op zich neemt en Jezus gaat volgen. Jezus noemt het “één ding”, maar het is een viertrapsraket. Het lastige van deze opdracht is dat Jezus de man aanraadt om zijn “beste zelf” weg te doen en onaantrekkelijk leven te gaan leiden / lijden. Zijn “beste zelf” notabene! Hij had er in zijn verzamelwoede zo hard aan gebouwd! read more

De post-individualistische samenleving (68)

Gevaarlijke onzin (2)

Jezus lijkt te reageren in lijn met wat ik zou voelen. Misschien moet je zeggen, dat ik de reactie van Jezus al had gelezen en daarom mijn vorige blog eindigde zoals ik deed. Jezus vraagt aan de man: “Waarom noemt u Mij goed? Niemand is goed behalve Eén, namelijk God.” De man bedoelde met zijn aanspraak Jezus aan de kant van God te zetten en daar was zijn vraag ook op gericht. Maar Jezus maakt de afstand tussen de man en hem enerzijds en God anderzijds weer groter. Het lijkt erop alsof Jezus vindt dat de man te claimend in de comfortzone van God komt. Enige distantie is gepast, zeker als je wat nu in Gods portemonnee zit in de jouw wil hebben. De man kan dus niet zomaar voor zijn beste zelf God claimen. read more

De post-individualistische gemeenschap (52)

De God van de bijbel

We komen nu op zeer glad ijs. Ik ga namelijk het geloof in de God van de bijbel benaderen vanuit een individualistisch denkpatroon. Velen haken hier af. Voor hen is de God van de bijbel de Enige. Hij openbaart zich en wordt niet door mensen verzonnen. Het geloof in Hem is een gave van God zelf en je kunt Hem als mens niet op de ontleedtafel van het menselijk verstand leggen. Hoezeer ik het daar ook mee eens ben, ik heb mezelf als taak gesteld om vanuit het individualisme te denken en zoeken. Daarbij vind ik het van belang om de vragen niet te beantwoorden met een “dat moet je gewoon geloven”-antwoord. Want daarmee ontsla je jezelf niet van de vraag. Dan wordt namelijk de vraag: Hoe kom je er bij tegen de ander te zeggen dat hij dat “gewoon moet geloven” terwijl je tegelijkertijd zegt dat dat geloof een gave van God is? En de individualist weet zichzelf en zijn eigen gedachten autonoom te zijn. Willen we dus als individualisten over God denken en wellicht in God geloven dan zullen we op een ander punt moeten beginnen dan bij de openbaring. En daar is niets mis mee, want zelfs de bijbel roept ons op om alle dingen te onderzoeken. De God van de bijbel raakt niet van zijn stuk als wij gaan onderzoeken. Dat zou trouwens ook het einde zijn, want dan zou ons onderzoeken hoger zijn dan God en dat maakt ons tot God. En bedenk je dat een individualist zich niet laat overtuigen door een collectief aangenomen stelling aangaande openbaring. Ik zal hier niet alle tegenargumenten van de individualist gaan noemen, want ik wil graag verder op het pad waar ik liep. read more

De post-individualistische gemeenschap (51)

Intermezzo : Hoezo God?

Het is nodig om iets op te helderen. Als wij spreken over God denken wij wellicht dat wij allemaal hetzelfde bedoelen, maar geloof me, dat is absoluut niet het geval. In bijna alle gesprekken waaraan ik deelneem gaat het direct of zijdelings over God, maar heel vaak merk ik dat mensen onderling een heel andere definitie van het woord of begrip God gebruiken. Het woord God levert heel veel verschillende beelden, voorstellingen en verwachtingen op. Het gebruik van het woord is nu zo onduidelijk geworden dat een afkorting als “omg” (Oh My God) miljarden keren per dag wordt gebruikt zonder dat iemand zich afvraagt wat er nu eigenlijk bedoeld wordt of waarom je het zou roepen. Het klinkt in ieder geval meer als een gebedsuitroep dan de onder ons bekende vloek (gvd), maar wat men nu van welke god verwacht is volstrekt onduidelijk. Deze begripsvervaging werkt mee aan de vervreemding van God en het geloof in God. read more

De post-individualistische kerk (40)

Het uitsterven van collectieven

We hoeven niet veel moeite te doen om te constateren dat de groepen van de eerste helft van de 20e eeuw hun nut tegenwoordig nauwelijks meer kunnen bewijzen. PvdA, CDA (CHU, KVP en ARP), diverse kerkgenootschappen en kerkelijke verenigingen en allerlei vakbonden. Ik zal me bij mijn eigen leest houden: Kerkelijke instituten. Je kunt het zelf vergelijken met je eigen sociale of politieke organisaties. Kerkelijke organisaties zijn in de 20e eeuw verstard geraakt tot sociaal dwingende structuren of geheel of gedeeltelijk opgelost in het maatschappelijk verkeer. Waar organisaties nog strak overeind staan zul je een sterke sociale binding aan het dorp, de vrienden of de familie aantreffen. Waar die bindende factoren een kleinere of geen rol spelen in het dagelijks leven zullen de instituten sterk verkleind zijn en in karakter meanderend. Met dat laatste bedoel ik dat de mensen in die kerkelijke instituten een sterke neiging hebben om nu eens aan dit instituut deel te nemen en dan weer een tijd aan dat instituut. De intrinsieke waarde van het geloofsinstituut (het geloof zoals het in het specifieke instituut wordt beleden en beleefd) is nagenoeg verdwenen door het individualisme. Persoonlijk vind ik het lastige van dit verhaal dat veel mensen die wisselen van instituut nog vaak collectivistische argumenten gebruiken. Daar is de leer, de muziek, de organisatie, de groep, het bijbellezen of wat dan ook beter dan hier. Buurmans gras ….. Zo ontstaat een zich repeterende klontering van groepen individuen in steeds wisselende samenstellingen. Maar dan leg je wel de aanleiding en verantwoordelijkheid bij het collectief terwijl je een individualistische keuze maakt. Het instituut zelf heeft geen gezag meer, hoewel je het wel voor een tijdje toekent. Institutioneel zie je dan ook óf verstarring óf vervaging óf wisselende klontering. read more

De post-individualistische kerk (37)

Je geeft jouw leven

Het vorige blogje was heftig en ingewikkeld. Ik denk dat het goed is om een voorbeeld uit het leven van Jezus te nemen om de kwestie duidelijker te maken. Jezus is in Mattheüs 15 in een soort twistgesprek met de Farizeeën. Ik moet er wel meteen bijzeggen dat de Farizeeën het inzetten als een twistgesprek, maar Jezus het probeert te draaien naar naastenliefde. We lezen het volgende: “¹ Toen kwamen uit Jeruzalem Farizeeën en schriftgeleerden tot Jezus en vroegen:² Waarom overtreden uw discipelen de overlevering der ouden?³ Immers, zij wassen hun handen niet, wanneer zij brood eten. Hij antwoordde hun en zeide: Waarom overtreedt ook gij ter wille van uw overlevering (zelfs) het gebod Gods?⁴ Want God heeft gezegd: Eer uw vader en uw moeder, en: Wie vader of moeder vervloekt, zal de dood sterven.⁵ Maar gij zegt: Wie tot zijn vader of zijn moeder zegt: Het is offergave, al wat gij van mij hadt kunnen trekken, behoeft zijn vader of zijn moeder niet te eren.⁶ Zo hebt gij het woord Gods van kracht beroofd ter wille van uw overlevering.⁷ Huichelaars, terecht heeft Jesaja over u geprofeteerd, zeggende: ⁸ Dit volk eert Mij met de lippen, maar hun hart is verre van Mij. ⁹ Tevergeefs eren zij Mij, omdat zij leringen leren, die geboden van mensen zijn.” read more