Kerk

De post-individualistische samenleving (75)

PM Er zitten een aantal maanden tussen mijn vorige blogje en deze bijdrage. Dat komt omdat mijn creativi-tijd in beslag werd genomen door andere (belangrijker) dingen. Dat neemt niet weg, dat mijn gedachtengang gewoon verder kan gaan en dat ga ik nu dus doen. Samenvatten waar ik was gebleven is niet nodig, je kunt het namelijk zelf lezen als je de serie terugbladert.

Ik geloof er niets van (2)

“Wie in mij blijft ….” Ik ga ervan uit dat iemand die niets met het christelijk geloof of met God heeft geen idee heeft wat dit zinnetje betekent. Het lijkt mij zelfs niet teveel gezegd als ook heel veel trouwen christen-bidders desgevraagd geen helder antwoord kunnen geven wanneer je ze naar de betekenis vraagt. Daar doe ik nog een schepje bovenop. Ik denk dat de individualistische mens zich zou verzetten tegen het zinnetje als hij of zij de inhoud zouden kennen. Waarschijnlijk zal de individualist bij eerste uitleg al uitroepen: “Ik geloof er niets van!” Dat hoop ik je gaandeweg te laten zien. Als ik dat bij het juiste eind heb zul je meteen zien waarom geloven in God voor de individualist zo ontzettend lastig is, maar ook voor welke uitdagingen christenen staan als ze zich (nog) niet realiseren wat het individualisme teweeg heeft gebracht. Het zou me niet verbazen dat ook veel christenen bij eerste uitleg van het zinnetje al roepen dat “ze er niets van geloven”, hoewel dat natuurlijk niet sociaal-gewenst is. read more

De post-individualistische samenleving (61)

De onderhond (2)

Het is alsof Jezus mijmert, in zichzelf de dingen op een rij zet. Hoe zat het ook al weer? O ja! “Ik moet de werken doen van Hem Die Mij gezonden heeft, zolang het dag is; er komt een nacht waarin niemand kan werken. Zolang Ik in de wereld ben, ben Ik het Licht der wereld.” En met die woorden kijkt hij naar de blindgeboren man. “Ik moet de werken doen …. Dat ben ik in deze relatie, dat is mijn plaats.” En die plaats geeft Jezus weer door te zeggen “Ik ben het licht van de wereld”. Je merkt, ik maak het niet groter dan deze ene ontmoeting. De ontmoeting tussen van Jezus en een blinde man. Jij en ik, verder niet. Samenleven na het individualisme. En Jezus maakt dat duidelijk door en in wat hij nu gaat doen. read more

Dolor Capitis Ecclesiasticus

Kerkelijke koppijn

Laatst was ik op één van de vele kerkelijke vergaderingen waar de onderlinge samenleving van en de kerkelijke samenleving met de Christelijke Gereformeerde Kerken op de agenda stond. Er wordt veel aandacht aan die samenleving besteed op dit moment. Dat is niet nieuw, het is al mijn hele leven zo en naar ik uit de boeken begrijp ook al zolang die Christelijke Gereformeerde Kerken bestaan. Het waren wel steeds andere onderwerpen die de agenda’s sierden, maar gebruikte argumenten veranderden niet. Argumenten van (1) bijbellezen en -interpretatie, (2) het tijdsgewricht waarin wij leven en dat zijn aanpassingen (of juist niet) vraagt, (3) de kerkorde die men onderling had afgesproken en (4) de wijze waarop de kerken worden geregeerd en de vraag of een lokale kerk zich wel of niet aan de afspraken van meerdere vergaderingen moet houden. Welk onderwerp je ook bij de hoorns pakt uit de historie van de CGK, je zult deze argumentcategorieën steeds tegenkomen. Komt men met deze vier niet tot vrede dan wordt (5) de onderlinge aanvaarding van stal gehaald en dan meestal door de groep die in het nauw gedreven wordt of zich in het nauw gedreven voelt. Voor de duidelijkheid anders gezegd: De leden en/of kerken die zich in het nauw gedreven voelen roepen om aanvaarding van hun zijn, denken en doen. En dat zijn niet altijd de leden of kerken die dingen anders willen dan tot op heden gebruikelijk en afgesproken was. read more

De post-individualistische gemeenschap (46)

“… ieder die liefheeft, is uit God geboren en kent God.”

Ik ga er maar meteen met gestrekt been in. Wat hierboven staat is een zinnetje uit de bijbel. Het is een kernzinnetje dat ik voor mij vaak gebruik om te duiden wat er tussen mij en mijn naaste gebeurt als ik de poort naar hem of haar doorga. Het pretentieloze kopje koffie bij de buurvrouw, het praatje bij de koffiekoe op kantoor of in de werkplaats, de helpende hand in de supermarkt of op straat. Momenten van contact met mijn naaste, ogenblikken waar soms iets “gebeurt” en we beiden geraakt worden en er niet echt woorden voor vinden. Vanuit mijn kader heb ik die woorden wel (zie boven). Maar het gebeurt niet zelden dat als ik die woorden op die momenten gebruik ik de plank missla. Ze komen dan niet over, werken op dat moment niet verhelderend. Het gebruik van bijbelwoorden kan als verdacht worden ervaren. En mijn ervaring is dat dat kan gebeuren in een religieuze omgeving en in een seculiere omgeving. read more

De post-individualistisch kerk (41)

Van kerk naar gemeenschap: De stap

We moeten omwille van de individualist een stap zetten. We moeten namelijk het woord “kerk” laten vallen. En met dat woord bedoel ik het woord dat een instituut aanduidt. Een gangbare definitie van een kerk is: Een georganiseerde groep die bepaalde religieuze, m.n. christelijke, standpunten aanhangt. Let op dat het een georganiseerde groep met bepaalde standpunten is. Die twee kwaliteiten passen in combinatie niet bij het individualisme. Het zich aansluiten bij een collectief met normerende geloofsstellingen staat op zijn zachtst gezegd op gespannen voet met de individualist. Individualisme kent geen collectieve gezaghebbende normatieve instantie boven zich. De individualist kan zeker gezag aanvaarden, maar niet omdat een collectief dat zegt of oplegt. Een individualist kan leren van de leerstellingen van een collectief maar de leerstellingen niet aanvaarden om het enkele feit dat het collectief het zegt. Daarom moeten we afscheid nemen van de woordcombinatie “post-individualistisch” en “kerk”. En dat moeten we enkel vanwege het feit, dat het woord kerk per definitie normatieve leerstellingen in zich bergt. Nogmaals, dan gaat het om de kerk als collectief, als georganiseerde groep. Het gaat dus niet om een kerkgebouw en ook niet om wat ik eerder KERK noemde, namelijk dat wat van de Heer is. Nee, het gaat nu enkel en alleen om de georganiseerde, leerstellige, normerende, religieuze groep. Een dergelijke groep kan post-individualistisch niet bestaan tenzij door afschaffing van het individualisme zelf. En dat laatste zal naar mijn idee niet meer gaan. read more

De post-individualistische kerk (40)

Het uitsterven van collectieven

We hoeven niet veel moeite te doen om te constateren dat de groepen van de eerste helft van de 20e eeuw hun nut tegenwoordig nauwelijks meer kunnen bewijzen. PvdA, CDA (CHU, KVP en ARP), diverse kerkgenootschappen en kerkelijke verenigingen en allerlei vakbonden. Ik zal me bij mijn eigen leest houden: Kerkelijke instituten. Je kunt het zelf vergelijken met je eigen sociale of politieke organisaties. Kerkelijke organisaties zijn in de 20e eeuw verstard geraakt tot sociaal dwingende structuren of geheel of gedeeltelijk opgelost in het maatschappelijk verkeer. Waar organisaties nog strak overeind staan zul je een sterke sociale binding aan het dorp, de vrienden of de familie aantreffen. Waar die bindende factoren een kleinere of geen rol spelen in het dagelijks leven zullen de instituten sterk verkleind zijn en in karakter meanderend. Met dat laatste bedoel ik dat de mensen in die kerkelijke instituten een sterke neiging hebben om nu eens aan dit instituut deel te nemen en dan weer een tijd aan dat instituut. De intrinsieke waarde van het geloofsinstituut (het geloof zoals het in het specifieke instituut wordt beleden en beleefd) is nagenoeg verdwenen door het individualisme. Persoonlijk vind ik het lastige van dit verhaal dat veel mensen die wisselen van instituut nog vaak collectivistische argumenten gebruiken. Daar is de leer, de muziek, de organisatie, de groep, het bijbellezen of wat dan ook beter dan hier. Buurmans gras ….. Zo ontstaat een zich repeterende klontering van groepen individuen in steeds wisselende samenstellingen. Maar dan leg je wel de aanleiding en verantwoordelijkheid bij het collectief terwijl je een individualistische keuze maakt. Het instituut zelf heeft geen gezag meer, hoewel je het wel voor een tijdje toekent. Institutioneel zie je dan ook óf verstarring óf vervaging óf wisselende klontering. read more

De post-individualistische kerk (38)

Eigen keuze

Het is op dit punt goed je te realiseren dat we nog steeds bezig zijn met een eigen keuze. Niemand kan een ander dwingen tot naastenliefde. Je kunt mensen dwingen dingen te doen, maar we zagen al dat als dwang de enige reden is om iets te doen je niet kunt spreken van naastenliefde. Het is namelijk niet de eigen keuze van de persoon die handelt. Toch is hier iets bijzonders aan de hand. Laat ik er een voorbeeld van maken. Stel je voor dat jouw buren bij het minste of geringste klagen over geluid dat jij maakt. Of het nu een gaatje boren is of het slaan met een deur of nog iets anders. Hun klagen raakt zelfs aan dingen en handelingen die horen bij jouw dagelijkse leven, zoals douchen, het lopen op de trap of het doorspoelen van het toilet. Daarbij komt ook nog dat het contact met de buren inmiddels helemaal is komen te staan in het teken van hun klachten. Er is geen ander contact meer met hen en jij kunt niets anders meer dan denken aan klachten als het om de buren gaat. Je mijdt ze en hoopt dat ze niet zullen aanbellen. Wat is dan de zin van jouw leven? Anders gevraagd: Wat is dan naastenliefde? read more

De post-individualistische kerk (36)

Schrille tonen

In het vorige blogje gebeurde er iets merkwaardigs en ik hoop dat je het zag, zodat je het kritisch kunt benaderen. Het leek net alsof een abortus de revue passeerde zonder dat er een ethisch oordeel werd gegeven over de abortus zelf. Er zijn veel mensen die dat heel erg prettig vinden, omdat dat betekent dat deze keuze hoort bij de individualistische autonomie van de mens. Maar er zijn er ook heel veel die dat helemaal niet prettig of juist vinden, omdat het leven zelf beschermwaardig is en één individu alleen niet mag beslissen over het leven van een ander individu en zeker niet een individu dat zichzelf niet kan verdedigen. En onder die laatsten zijn heel wat christenen. Er lijkt dus kortsluiting te ontstaan tussen de opdracht van Jezus aan de ene kant (naastenliefde) en hoe mensen op grond van de naastenliefde zouden kunnen denken over en handelen in het beëindigen van de zwangerschap aan de andere kant. Deze kortsluiting kun je voorkomen door collectief te denken. De bijbelgeleerden, de filosofen of de wetgevers stellen vast wat wel en wat niet uit naastenliefde is en daar handelen we naar. Dan wordt iemand in zijn individuele handelen gerechtvaardigd door de collectieve regel. Maar in deze abortuskwestie is dat voor individualisten niet te verteren. Geen wetgever, geen filosoof, geen bijbelgeleerde vertelt mij dwingend wat ik wel of niet met mijn leven en mijn baarmoeder zal doen. Nu kun je je zwaar gaan verzetten tegen het individualisme ten faveure van een collectief vastgestelde leefregel. Dat zou zelfs aanvaardbaar lijken omdat het kind dat groeit wel een individu is maar geen zeggenschap heeft. Hier ligt dus een grens van het individualisme, namelijk bij de vraag of een individu zelf kan beslissen. Maar voor de moeder gaat geen enkele collectieve beslissing werken als die anders is dan ze individueel zou hebben genomen. Op dit moment is de vraag relevant: Hoe “werkt” de naastenliefde in een situatie als deze? read more

De post-individualistische kerk (35)

Jouw melodie (2)

Het is jouw melodie! Daar eindigden we het vorige blog. Hopelijk rezen je daar de haren wat ter berge. Want het zou toch ongehoord zijn als Josef Mengele zou beweren dat zijn woorden en daden in Auschwitz uit liefde waren en wij dat dan maar gewoon zouden moeten aannemen omdat er geen objectieve norm is! Over topcrimineel gesproken (ook vorige blog). Ik hoop uiteraard dat je het mee kunt maken als ik zeg dat ik vind dat de heer Mengele zijn leven niet gaf voor zijn naaste. Hij kan zelf die overtuiging hebben gehad, maar dat wil niet zeggen dat hij mij of de meerderheid van de wereldbevolking ermee overtuigt. Maar de vraag is natuurlijk wel of ik moet bepalen of die daden uit naastenliefde waren ja of nee. Ik ben verantwoordelijk voor mijn eigen daden. En als het binnen mijn taken en mogelijkheden valt om de heer Mengele loon naar werken te doen toekomen zou hij zeker niet in vrijheid verder leven tussen mensen voor wie hij evident een bedreiging is. Sterker nog: Volgens de bijbel mag iemand die het leven van een ander neemt niet meer vrij tussen mensen leven. Maar ik ben geen rechter en geen beul. De rechters die naar aards recht de daden van de heer Mengele moeten beoordelen kunnen hem horen zeggen dat hij alles uit naastenliefde deed. (Ik vermoed dat hij dat niet deed, maar dat hij de naastenliefde een zwaktebod vond, maar ik kon geen citaat van hem in die zin vinden.) Maar dat wil nog niet zeggen dat de rechters zich verder met die verklaring tevreden moeten stellen. Zij hebben de naastenliefde vorm te geven in hun eigen werk en hun werk is oordelen naar aardse recht. read more

De post-individualistische kerk (32)

Een wijze waarschuwing

“Waarom bent u in woede ontstoken en waarom heeft u uw hoofd laten zakken? Is het niet zo dat u, als u het goede doet, uw hoofd kunt opheffen? Maar als u niet het goede doet, ligt de zonde aan de deur. Naar u gaat zijn begeerte uit, maar ú moet over hem heersen.” Woorden van “Ik Ben” (naam van God in de bijbel), die je in Genesis 4:6-7 kunt lezen. Hij spreekt Kaïn aan. Kaïn betekent zoiets als “een vent”, “een hele kerel”. Daartoe was hij bestemd door zijn moeder Eva. Die naam moest hij zijn hele aardse bestaan dragen. Dat klinkt in aardse oren als heel wat. Je bent iemand waar men tegenop kijkt en ontzag voor heeft, een man met wie men rekent. En zo groei je ook op. Onder die verwachting. “Mijn mannetje”, “mijn prins”. Het is dan ook onuitstaanbaar om op een dag het idee te hebben dat God jou, jouw daden en jouw dankbaarheid niet ziet. Hij kijkt niet naar jou om. En nog erger wordt het als je om je heen kijkt en mensen hoort zeggen dat God wel naar hen omziet, wel rekening houdt met hen en hen waardeert. Kaïn laat zijn gezicht vallen. Hij kijkt naar de grond, het teken van een onbereikbare geest. Hij kijkt niemand, ook God niet meer aan en raakt opgesloten in zijn eigen gedachten. Iedereen is zijn vijand. read more