De post-individualistische gemeenschap (53)

Dit bericht is 1003 keer gelezen!

Geven of vragen?

Vragen rond God of geloof draaien in onze wereld vaak over het bestaan van God, de eisen die God stelt als hij bestaat, de wereldordening die Hij op het oog heeft en meer van die zaken. De toonzetting van gesprekken is dan ook vaak die van Eiser (God) en gehoorzamer (de mens). Die verhouding van eiser en gehoorzamer ligt in onze maatschappij lastig. Dat heeft alles te maken met onze culturele ontwikkeling naar het individualisme. De inzet van het individu moet aantoonbaar nut en voordeel hebben voor het individu. Mijns inziens worden gesprekken over God om die reden tegenwoordig vaak doortrokken met gedachten aan de welvaart die de mens door zijn dienst aan God van God mag verwachten. Dat is niet alleen nu zo, dat is eigenlijk nooit anders geweest. De mens denkt aan zijn eigen nut en voordeel. Zelfs de Heidelbergse Catechismus vraagt steeds naar het nut voor ons en alle gedachten over het bereiken van de hemel, het nirwana of een een hogere reïncarnatie wijzen daar ook op. Het klinkt in mijn oren heel vaak als erg hebberig. De mens moet voordeel hebben van de dienst aan God en God wordt dan vaak in de hoek gezet van degene die zegent en de mens van al het goede voorziet. Zo zou ik geen relatie met een medemens willen opbouwen en zeker niet met God, maar dat is mijn gevoel. Wat ik niet vaak tegenkom in gesprekken over God is de vraag naar de zin van het contact met God. En bij zin denk ik niet eerst aan “wat heb ik er aan?”, maar aan wat is de essentie van het contact met God? Ik ga nu een overstap maken van de functieterm (God) naar een naam (JHWH), dus naar de persoon waarvan de bijbel zegt dat hij God is. Blijf daarbij wel steeds bedenken dat we het hebben over God, dus “boven wie niets hogers denkbaar is” en dan specifiek over wat de bijbel daar als antwoord op geeft. Ik ga niet aantonen dat de bijbel daar gelijk in heeft of niet, maar volg de gedachtegang op zoek naar de zin van ons bestaan.

Het contact met JHWH is voor heel veel mensen problematisch en zeker voor de individualist. Allereerst omdat er geen aantoonbaar adequate manieren van contact zijn. Ieder die je spreekt die zegt contact te hebben met JHWH zal dat contact niet op de ons bekende en onder ons aanvaarde manieren kunnen aantonen. Mensen horen een stem. Mensen hebben geestelijk contact. Mensen kennen Hem uit de bijbel. Enzovoorts. Ik hoef hier niet duidelijk te maken dat dat de individualist niet zal overtuigen. En de mensen die zeggen contact te hebben met JHWH zullen zeggen dat Hij zich ook niet laat bewijzen. En daarmee zijn we eigenlijk een soort van terug bij af. Ook JHWH is dan niet anders dan subjectief en slechts door keuze waarneembaar. Je moet eerst geloven voordat je kunt zien. Daar zit een belangrijke waarheid in, het is alleen de vraag of je kunt geloven als je niet weet in wie of in wat je zou moeten geloven.

Nu wil het geval dat in de bijbel JHWH niet onzichtbaar en vaak onhoorbaar is gebleven. Dat zeg ik niet helemaal goed. De bijbel zegt dat JHWH niet onzichtbaar is gebleven. Ik ga nu alleen niet bewijzen dat de bijbel daarin gelijk heeft want dan zou de criticus meteen kunnen zeggen dat dat een kwestie van geloof is. Die weg kunnen we niet op. Er is een andere manier waarop dat wat de bijbel zegt dat JHWH is en heeft gezegd ook werkelijk, dat is in onze werkelijkheid, klopt. De bijbel is namelijk een door de eeuwen heen nauwkeurig opgebouwd boek met maar één bedoeling: Laten zien wat JHWH bedoelt en mensen overhalen om JHWH in die bedoeling te volgen. Volgens de bijbel is wat JHWH bedoelt de ultieme zingeving van het menselijk leven. Dat is een heel hoge pretentie. De bijbel vertelt in onnoemelijk veel vormen over die bedoeling van JHWH. Soms heel liefelijk en romantisch, soms zo gruwelijk dat een atoombom nog menslievender lijkt. Maar zolang het bij vertellen blijft wordt onze individualistische kritiek niet tot rust gebracht, omdat de mens steeds opnieuw kan vragen naar de bewijsbaarheid van wat de bijbelschrijvers beschrijven. Daarom, zegt de bijbel, is JHWH zelf naar de wereld gekomen in de persoon van Jezus van Nazareth. Een soort van: Als je het niet op getuigenis geloven kan, zal ik het je laten zien.

Als je nu het leven van Jezus volgt zie je in heel veel kleuren eigenlijk maar één ding: Wie zijn leven geeft uit liefde zal (de zin van) het leven vinden. Als je alle gebeurtenissen, woorden, daden van en ontmoetingen met Jezus vanuit dat kader bekijkt zie je de essentie van alles wat JHWH ooit communiceerde naar boven komen. Uiteindelijk is ook het sterven van Jezus op die manier getoonzet. In Johannes 10: 17 en 18 zegt Jezus: “¹⁷ Daarom heeft de Vader Mij lief, omdat Ik Mijn leven geef om het opnieuw te nemen. ¹⁸ Niemand neemt het Mij af, maar Ik geef het uit Mijzelf; Ik heb macht het te geven, en heb macht het opnieuw te nemen. Dit gebod heb Ik van Mijn Vader ontvangen.” Dit is de ultieme toonzetting van de bijbel, hier zie je JHWH en nu is het ook begrijpelijk waarom het niet anders kon of Jezus moest uit elke dood opstaan. Dit is meteen de meest individualistische en voor de individualist de meest essentiële boodschap van de bijbel. Liefde voor de naaste is geven, Liefde voor de naaste is ontvangen en in geven en ontvangen groeit Liefde tot autonoom leven. En daarbij zie je ook nog eens dat Jezus het woord “macht” gebruikt. Hij wordt niet gedwongen (een weldadig woord voor de individualist) en hij dwingt niemand.

Kijk dus naar het leven van Jezus en zie de werkelijkheid van JHWH vorm krijgen in allerlei geuren en kleuren. Van intieme zachtheid tot messcherpe scheldpartijen, van wonden verbinden tot mishandeld worden tot de dood er op volgt. Jezus geeft zich en de bijbel zegt dat dat de essentie is van JHWH. De bijbel zegt ook dat dat dus het hoogst denkbare is: Je leven vinden door het te geven. En aan ons is de taak om daaruit een nieuwe (post-individualistische) gemeenschap te zien groeien. Maar voorlopig is mijn gedachte dat de verhouding God-mens niet in de eerste plaats die van Eiser-gehoorzamer is.

(wordt vervolgd)