Currently browsing category

relatie

Wat een stilte! (3)

Als in de stilte een geluid klinkt trekt het geluid door je hele lichaam. Geritsel in de hoek, een deurbel, een app-ping, een gedachte of een harde klap. Afhankelijk van de toon en klank van het geluid schrik je je een hoedje, word je bang of word je nieuwsgierig. Afgesloten van het lawaai van de buitenwereld, zit ik achter een geluiddichte deur in de stilte met alef (zie vorige blog). En Jezus zet er als begin van het Onze Vader een a bij, een klank. Dat geeft de alef geluid. Zonder klinker heeft de alef geen klank. Zonder klinker klinkt hij niet zal ik maar zeggen. Zonder klinker is hij het absolute zijn, maar ook “alleen maar” zijn. Groots, onomvatbaar, imponerend, maar tegelijk onleefbaar ruim en onzichtbaar klein. Met een klinker wordt hij hoorbaar en uitspreekbaar, benoembaar. Met een klinker kan ik hem noemen. Maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat hij met een klinker ook meteen beperkt wordt. Want waarom zou je er een a bij zetten en geen e of u? Wij Nederlanders zouden zeggen dat de a de eerste letter is van het alfabet dus dat we daar moeten beginnen. Maar dat geldt niet voor het Hebreeuws waarin Jezus onze stilte binnen komt. Daar is a gewoon één van de klanken. read more

Pleidooi voor Jozef

Jozef staat bekend als de man, die Maria wilde verlaten toen hij hoorde dat ze zwanger was. Zo wordt Jozef doorverteld aan de kinderen en hij staat nog steeds te boek als de “verlater”. We besteden er niet veel woorden aan en dus roepen we ook geen ach en wee. Bovendien grijpt de engel direct in en beperkt zo de schade, die Jozef had kunnen doen. Al jaren heb ik het gevoel, dat Jozef onrecht wordt gedaan. Hij zal het waarschijnlijk zelf niet zo erg vinden, maar dan schrijf ik dit stukje maar om het in ieder geval een keer geschreven te hebben. read more

Vergeven (13) – Voorlopig slot

In onze wereld vindt het wonder van vergeving plaats. Als je de serie hebt gevolgd weet je dat het geen goedkope oplossing van het kwaad in de wereld is. Niet dat er “heel veel bij komt kijken” voordat je vergeven kunt of vergeving kunt aanvaarden, maar vergeven zelf is levenskunst, die vanuit de bijbel een heel eigen benadering kent. In de bijbel is vergeving niet alleen een zaak van leven in en door de Geest van Christus, maar Christus liet ons de weg van vergeving zien en ging die weg van vergeving. De impact op de wereld van de dader en het slachtoffer mag door de serie heen duidelijk zijn geworden.

In ieder geval is duidelijk dat vergeven niet hetzelfde is als “zand erover, we praten er niet meer over”. In vergeving moet je geloven, je er aan toevertrouwen, zowel als dader als als slachtoffer. Vergeving is een levensstijl, die niets uitgumt (vergeet), maar die wel alle hoop op een nieuwe dag in zich bergt en wat was tot nut en opbouw maakt voor wat zijn zal. Het is zoals Jezus ons liet zien: Hij gaf zijn leven in de dood en het bleek de doorgang naar een nieuwe, onverwachte dag te zijn in de opstanding. Maar ook na de opstanding spreekt Hij van de noodzaak te vergeven en vergeving te ontvangen.

Vergeven leer je door trainen in het leven door de Geest van Christus. Je leert dan ook wat toerekenen is en hoe barmhartigheid zich de ene keer vertaalt in de schuld bij de dader laten en de andere keer in het opheffen van de schuld. Leren vergeven is voor een slachtoffer ook de weg van zelf verlost worden uit de gevangenis van beschadiging, verlamming, woede en zinnen op wraak. Maar ook hier speelt geloof een onuitwisbaar belangrijke rol. Het is zaak te geloven in vergeving en niet in wraak.

Tot slot mag duidelijk zijn, dat vergeven en ons Nederlandse justitiële apparaat elkaar niet bijten. In de samenleving is het nodig dat regels het samenleven dwingend mogelijk maken. Het is nodig dat een dader wordt bestraft wanneer het leven van een ander mens wordt benadeeld. Zo zit de maatschappij in elkaar. Maar daar houdt justitie op. Na de daad en de straf zijn er nog steeds een dader en een slachtoffer, die een nieuwe dag krijgen. Wil je die dag in vrijheid instappen met alles wat je van gisteren meeneemt dan kan dat alleen door het geloof in vergeving. Geloof je niet in vergeving dan blijf je gevangene van de ellende en dat geldt voor de dader en voor het slachtoffer.

Voorlopig slot. Als er reacties zijn die een nieuw blog nodig maken dan ga ik weer verder met schrijven over vergeving.

Vergeven (12) – Tijd en eeuwigheid

Ik weet dat sommige lezers al een tijdje op dit blogje wachten en dat maakt het schrijven ervan best lastig. Een aantal keren kreeg ik de vraag of Jezus ons niet leert dat als wij zonden niet vergeven die zonden ook nooit vergeven worden. Anders gezegd: Heeft ons wel of niet vergeven eeuwigheidswaarde? Zeker voor mensen, die uitgaan van een eeuwig oordeel en de daarbij onherroepelijke bestemming van een mens (hemel of hel) is deze vraag van enorm belang. De vraag komt voort uit een woord van Jezus (Johannes 20 : 23 HSV): “Als u iemands zonden vergeeft, worden ze hem vergeven; als u ze hem toerekent, worden ze hem gehouden.” Eerst maar even wat studie-opmerkingen.

De belangrijkste opmerking is hier het moment waarop Jezus deze woorden spreekt. In de voorafgaande verzen zet Hij de hoorders in het domein van de Geest van God. We lezen in vers 21 en 22 (HSV): “Jezus dan zei opnieuw tegen hen: Vrede zij u! Zoals de Vader Mij gezonden heeft, zend Ik ook u. En nadat Hij dit gezegd had, blies Hij op hen en zei tegen hen: Ontvang de Heilige Geest.”  Met deze woorden legt Jezus een direct en onlosmakelijk verband tussen de hoorders en God. Dat verband is onverbrekelijk, omdat de hoorders voortaan zullen spreken in en door de Geest van God. Anders gezegd: Wat God in een bepaalde situatie zou zeggen komt, omdat de Geest van God in deze mensen woont, uit de mond van deze mensen. Er is dus geen breuklijn tussen wat God zegt en wat deze mensen zeggen in de situatie waarin vergeven wordt of juist niet. Dit feit wordt nog eens onderstreept door het feit, dat Jezus begint met te zeggen, dat Hij deze mensen zendt, zoals God Hem gezonden had. Er is dus absoluut sprake van Gods autoriteit in wat deze mensen zeggen.

Een tweede opmerking maak ik over de relatie tussen wat deze mensen zeggen en wat zal “worden” gedaan. Ik heb de HSV-vertaling iets consequenter gemaakt door “blijven toegerekend” te vertalen met “worden gehouden”. De betekenis is hetzelfde, maar wordt door mijn vertaling wat gemakkelijker te begrijpen. Zonden blijven standaard op de dader liggen. Het zijn zijn zonden en er is normaal gesproken geen manier om daar los van te komen. Dat is ook zijn eigen schuld en aan niemand anders te verwijten. Dat is de lading van “worden gehouden”. God verandert de situatie niet. Pas als iemand in en door de Geest van God zonden vergeeft dan worden ze vergeven. Dat is natuurlijk logisch, omdat God zichzelf niet kan tegenspreken. Kon dat wel, dan zou Hij zeer onbetrouwbaar zijn.

De derde opmerking voel je wellicht al aankomen: Vergeven en niet-vergeven zijn linke soep. Laat ik het recht voor zijn raap vragen: Wiens leven wil jij op jouw geweten hebben? Begrijp me goed, ik ga niet zeggen, dat het dus maar goed is om altijd te vergeven. Jezus lijkt af en toe die kant op te gaan, maar je zou de slachtoffers wellicht geen recht doen en dan heb je hun leven op je geweten. Maar ook deze opmerking maakt duidelijk, dat vergeving linke soep is. En toch zet Jezus zijn hoorders op dit kruispunt. Ik denk dat Jezus dat doet om de kans op en de ernst van vergeving zonneklaar te maken. Het moet duidelijk zijn, dat het “ertoe doet in onze wereld”.

De vierde opmerking zet ons leven onder een soms ongemakkelijke, maar altijd gezonde spanning. Tussen het spreken van de mens en het “worden vergeven of gehouden” van de kant van God zit ruimte. Aan de ene kant zijn beiden naadloos aan elkaar verbonden, maar aan de andere kant ook weer niet. Indien iemand hoort dat er geen vergeving is kan hij het juist gaan zoeken en vinden. Uiteraard zeggen we ook hier, dat het de Geest van God is, die in deze dader werkt. Het kan zijn dat juist het niet-vergeven verlossing gaat brengen omdat de dader zich door het niet-vergeven bewust wordt van de ernst van de zaak. Deze ruimte lees ik in het verschil tussen vergeven en worden vergeven, toerekenen en worden toegerekend. Deze ruimte is als een deur in een blinde muur zonder deur.

Een laatste opmerking zit in het werk van de Geest. Het is niet nodig om als mens eerst helemaal uit te plussen en te minnen wat jij denkt dat de Geest van God zou doen. Doe je dat wel dan zet je je eigen verstand boven het werken van de Geest of laat je je gevoel de baas zijn over de wegen van de Geest. Deze opmerking is voor ieder die leeft in de Geest van Christus gesneden koek. Je luistert biddend naar alle woorden en signalen en Gods Geest wijst je de weg die je gaan mag, gaan zult, gaat. En vanuit die hoek gezien is Jezus’ opmerking naadloos de waarheid. En alleen zo zullen mensen God ontmoeten in de dienst van vergeven of toerekenen.

(wordt vervolgd)

Vergeven (11) – De dader

Het wordt nu toch tijd om eens van de kant van de dader tegen vergeving aan te kijken. En met dat ik dit zeg komen er allerlei gedachten uit irritatie naar boven. Hoe durf je mij dader te noemen! Wat een eigengereide manier van interpreteren! Jij durft mij te veroordelen? Zelfs als de daad niet te ontkennen is (want voor de rechter overtuigend bewezen) zal ik als dader in de eerste plaats proberen mijn daden aanvaardbaar te maken. Daar zijn allerlei mechanieken en methodes voor. Ik kan gewoon blijven zeggen dat ook de rechters het niet juist zien en die kans bestaat natuurlijk. Maar ik kan ook alles op alles zetten om duidelijk te maken dat het helemaal niet zo erg is als de mensen, de slachtoffers zeggen dat het was. Ik kan ontoerekeningsvatbaarheid claimen, hoewel dat wel een schaamtevolle weg is. Ik geef immers mijn handelingsbekwaamheid op en dat wil denk ik niemand. Als ik er dan nog niet uit kom kan ik toegeven en sorry zeggen in de hoop dat dat moment zo kort mogelijk zal duren. In het uiterste geval kan ik zeggen dat God mij al heeft vergeven. En met die laatste opmerking trek ik alle verdere spreken over zonde, schuld, beschadiging en vergeving uit de waarneembare werkelijkheid. Zo gezegd lijkt mij dit de meest egoïstische manier van omgaan met zonde en schuld, maar aan de andere kant is het ook mogelijk dat ik als dader niet anders meer kan dan deze weg gaan.

Voor de goede orde: Het bovenstaande is gekeken vanuit een dader, die niet met zijn daden in het reine kan komen en juist dat niet wil of kan zeggen. Een dader, die zégt dat het hem / haar niet lukt met zichzelf en zijn daden in het reine te komen is een ander type dader. Van deze dader kun je een oprechte poging verwachten om wat verkeerd ging of is gedaan weer recht te krijgen. Daar kunnen allerlei redenen voor zijn. Het kan zijn dat de dader de pijn en de schade niet aan kan zien en niets liever wil dan dat het slachtoffer verlost zal zijn van pijn en gevolgen. Het kan zijn dat de dader niet met een kwaad geweten kan leven. Het kan ook zijn dat de dader bang is voor een eeuwig oordeel. Er zullen zeker meer redenen te noemen zijn. Waar het mij om gaat is dat er daders zijn, die op zoek zijn naar vergeving en verlossing. Dat er bij deze woorden weer heel veel zijwegen en varianten te bedenken zijn is mij geheel duidelijk. Ik stel het aan de orde om vergeving van de andere kant te benaderen.

Vergeving is van de kant van de dader gezien lang niet eenvoudig wanneer je als dader die vergeving juist zoekt. Als je de vergeving niet zoekt is de vergeving eenvoudig. Gewoon sorry zeggen en klaar is Kees. Maar als je de vergeving echt zoekt lijkt de weg haast onbegaanbaar. Hoe wil ik als dader nu weten dat mijn daden vergeven zijn? En als ik het al weet, hoe kan ik er dan mee leren leven, hoe kan de wond genezen? Zelfs oog in oog met het slachtoffer, zelfs als je het slachtoffer meerdere keren hoort zeggen dat het vergeven is is het nog niet eenvoudig om het te aanvaarden en verder te leven. Net als bij de apostelen in het vorige blogje past ook hier de vraag “Geef mij meer geloof”. Om vergeving te aanvaarden heb je geloof nodig. Je moet geloven, dat er vergeving is. Je moet geloven, dat het slachtoffer jou vergeven wil. Je moet geloven, dat als er vergeving is er ook een nieuw leven zal zijn en je verder kunt op jouw levensweg. Om deze dingen te geloven heb je een groot geloof nodig.

Hier zie ik zelf het grootste manco van vergeving op aarde. Mijn indruk is dat slachtoffers doorgaans best vergeven willen (als ze daar de kracht voor hebben), maar dat daders en vergeving vragen vaak niet samen gaan. Een tegendraadse gedachte is dan dat die twee niet samen gaan omdat men niet gelooft in vergeving. Nu kan het lijken alsof de hele christenheid wel gelooft in Gods vergeving, maar dat betwijfel ik. Het zou best eens kunnen zijn dat men niet graag overtuigd raakt van de noodzaak van vergeving en dat men daarom maar snel over de vergeving heen leeft. Gewoon zeggen dat God vergeeft en dat het daarmee wel OK is. Je ontkent de vergeving niet, maar laat hem ook niet binnen. Pas als je als dader bent aangewezen wordt het taai om vergeving te vragen en te aanvaarden. Dit wil echter nog niet zeggen dat de oprechte vraag om vergeving ook de voorwaarde moet zijn voor het slachtoffer om te vergeven.

(wordt vervolgd)

Vergeven (9) – Huh??

We zijn in het Nieuwe Testament beland en ik blijf even bij Jezus van Nazareth stil staan. Anders dan je misschien denken zou spreekt Jezus niet zo heel veel over het vergeven van zonden. Daarbij zijn de dingen die hij er over zegt op zijn zachtst gezegd een beetje vreemd. In het licht van deze blogserie vraag ik voor twee dingen aandacht: 1. Lees de woorden en (of dus) lees niet meer dan wat er staat en 2. vraag je steeds af wie nu eigenlijk de eigenaar van de schuld en dus van de vergeving is. Ga mee naar de volgende gebeurtenis, die we lezen in Mattheüs 9.

En nadat Hij in het schip gegaan was, voer Hij over en kwam in Zijn stad. En zie, men bracht een verlamde bij Hem, die op een bed lag.
En Jezus, Die hun geloof zag, zei tegen de verlamde: Zoon, heb goede moed, uw zonden zijn (werden – PvD) u vergeven.
En zie, sommigen van de schriftgeleerden zeiden bij zichzelf: Deze lastert God.
En Jezus, Die hun gedachten zag, zei: Waarom overweegt u verkeerde dingen in uw hart?
Want wat is gemakkelijker, te zeggen: De zonden zijn u vergeven? of te zeggen: Sta op en ga lopen?
Maar opdat u zult weten dat de Zoon des mensen macht heeft op de aarde zonden te vergeven (toen zei Hij tegen de verlamde): Sta op, neem uw bed op en ga naar uw huis.
En hij stond op en ging naar zijn huis.
Toen de menigten dit zagen, verwonderden ze zich en verheerlijkten God, Die zo’n macht aan de mensen gegeven had. read more

Vergeven (8) – Aflaten

We maken de stap naar het Nieuwe Testament en gaan kijken naar wat de evangelisten en de apostelen zeggen over vergeven. Ook hier begin ik eerst met een woordstudie. Er zijn twee woorden, die in het Nieuwe Testament vertaald worden met “vergeven”. Het meest voorkomende woord (voor de Grieks-kenners: afièmi) heeft een breed scala van vertalingen. Het wordt gebruikt als wegzenden, verlaten, laten rusten, toestaan, vertrekken, open laten en nog een paar. En ook hier is de context bepalend voor de vertaling. Wordt het gebruikt bij netten, dan zal het wel zoiets zijn als “de netten achter laten”, maar wordt het gebruikt bij een woord als overtreding dan moeten we toch wel denken aan “de overtreding laten zitten”. Het lijkt in alle gevallen de lading te hebben van loslaten, je er niet meer aan vast houden. En waar het gaat om zonde, overtreding of misdaad lijkt het zo te zijn dat de dader die zonde niet kan loslaten, maar dat er een eigenaar van de schuld is die de zonde kan loslaten. Dit klinkt misschien wat ingewikkeld, maar lees bijvoorbeeld Matteüs 9:6 : “Maar opdat u zult weten dat de Zoon des mensen macht heeft op de aarde zonden te vergeven (toen zei Hij tegen de verlamde): Sta op, neem uw bed op en ga naar uw huis.” Bij deze uitspraak van Jezus is het de vraag wie de eigenaar is van de schuld, die losgelaten wordt. Kan en mag een mens zonde loslaten? Of moet je dan toch Zoon van God of God zijn? Alleen de eigenaar van de schuld mag het. Wijst Jezus dan met Zoon des Mensen op zichzelf of op alle mensenkinderen? In het Nieuwe Testament is het in ieder geval niet de dader die de eigenaar is van de schuld. Hij kan zichzelf niet ontslaan van schuld, hij kan zichzelf niet vergeven, “aflaten”. Zo gezien is het Nieuw Testamentische woord aflaten een soort van houdgreep waar het slachtoffer, de eigenaar van de schuld, de baas is. Alleen het slachtoffer kan aflaten, loslaten.

Een tweede woord dat we in het Nieuwe Testament aantreffen (charizomai) betekent zoiets als genadig zijn, een weldaad verrichten, iets plezierigs doen, schenken. Het komt minder vaak voor dan het bovenstaande woord en dan ook hoofdzakelijk in de brieven van Paulus en bij de schrijver Lukas. In bijna alle gevallen gaat het echter niet om zonden of misdaden maar om gaven, geschenken en/of meer materiële schulden. Wat wel weer mooi is aan dit woord is dat het samenhangt met het woord voor genade. Er zit dus een milde klank in. Tegelijkertijd lijkt het ook zo te zijn, dat wat met dit woord wordt “vergeven” een mildheid in zich bergt. “Vooruit, ik vergeef het je!”. Is iemand een miljonair duizend euro schuldig dan kan de miljonair zijn hand over zijn hart strijken en zeggen: Vooruit, hou het maar.

Het lijkt er dus op, dat we voor vergeven in het Nieuwe Testament de lijn van het eerste woord moeten volgen. Het gaat dan om loslaten, aflaten, niet meer mee rondslepen. En daar zegt de bijbel, dat God dat kan doen, dat de Zoon des mensen dat kan doen en dat wij mensen dat kunnen doen. Ergens zijn die drie zelfs met elkaar verbonden waar Jezus ons leert bidden “Vergeef ons onze schulden zoals wij onze schuldenaren vergeven”. Daar bidden wij dat God zo met ons zal handelen als wij met elkaar handelen. Er ligt in dit woord dus een belangrijke verbinding tussen hemel en aarde, tussen God en mensen en mensen onderling.

(wordt vervolgd)

Vergeven (7) – Twee soorten

Op dit punt in de serie gekomen is het goed je te realiseren, dat er meer soorten vergeving zijn. Er is vergeving waarbij de schuld (en daarmee ook de straf) van de schouders van de dader wordt getild. Maar er is ook vergeving waarbij het slachtoffer bepaalde gevolgen van de misdaad van zich aflegt, misschien zelfs wel alle gevolgen. Dit soort vergeving maakt dat het slachtoffer uit de gevangenis van de zonde en misdaad van de dader stapt en zichzelf niet langer slachtoffer maakt van de zonde. Dit soort vergeving kan gepaard gaan met het leggen van de verantwoordelijkheid van de misdaad op de schouders van de dader en dan is vergeving juist de ander verantwoordelijk stellen in de hoop dat de dader er het goede mee zal doen. “Het goede” is in dit verband de weg zoeken van verzoening en vergeving. Daar dien je dan wel bij te zeggen dat als de dader die weg niet gaat de dader zelf de gevolgen zal ondervinden van de misdaad. Onder mensen lijkt hij er dan “mee weg te komen”, maar je moet je eens voorstellen wat het betekent voor een leven wanneer je niet in verzoening en vergeving verder wilt leven. In christelijke context wordt dan vaak gezegd dat God zal oordelen. Voor sommigen is die overtuiging genoeg om los te laten en niet verder te gaan op het pad van het zoeken van genoegdoening, voor de meesten niet. Ik kan het je niet beter uitleggen dan Rachel DenHollander, die haar misbruiker toespreekt tijdens zijn proces. De sportarts had tussen de 250 en 300 meisjes misbruikt waar Rachel er één van is. Neem even de tijd om naar haar woorden te luisteren: Klik hier

Hier zie je vergeving aan het werk. Wat in het kader van dit blogje belangrijk is is het moment waarop Rachel tegen de dader zegt dat hij niet zoveel aan haar vergeving heeft. Zij heeft hem vergeven, maar maakt duidelijk dat het er niet om gaat dat zij de dader laat boeten voor zijn daden.  Zij kan zelf niet zoveel als het gaat om het verantwoordelijk stellen van de dader en hem laten betalen voor zijn misdaden. Vergeven is voor haar zeker niet gemakkelijk maar in het licht van bijbelse vergeving is Rachels vergeving voor de dader niet het eindpunt. De reden dat ik hier de nadruk op leg is omdat je hier heel goed ziet dat vergeven door het slachtoffer wel degelijk van belang is. Je kunt je afvragen of God wel vergeeft als het slachtoffer dat niet doet (kom ik later op terug). Een beetje antwoord zie je al in de woorden van Rachel: De vergeving van een mens is belangrijk, maar zeker niet het eindpunt. Rachel kan de schuld en eis van genoegdoening van de schouders van de dader tillen, maar dat is voor de dader niet het eindstation. Voor Rachel ook niet, maar ze kan haar eigen weg van genezing gaan en is op die weg niet meer de gevangene van de dader. De eigen weg van Rachel is de weg van het vinden en krijgen van mensen, die van haar houden en van wie zij kan houden. Zij heeft de dader vergeven en kan zelf genezen.

Maar let er vooral op, dat Rachel wordt ingezet om aan de dader te laten merken waar het in zonde en vergeving daadwerkelijk om gaat. De dader is slachtoffer van zichzelf en zal dat blijven zolang hij zich niet overgeeft aan de liefde. Overgave aan de liefde is echter een uitermate pijnlijk proces omdat die liefde laat zien wat je hebt gedaan en wie je werkelijk bent. De dader zal niet met zichzelf kunnen leven als hij in het licht van liefde zal ontdekken wie hij is. Als je iemand vergeeft maak je het mogelijk dat de dader deze pijn gaat ervaren. Vergeven is dus een soort “zoete wraak”. Deze laatste opmerking is op het randje van wat wij mensen kunnen en mogen zeggen. Het is alleen wel voluit bijbels. Pauls zegt bijvoorbeeld: “Als dan uw vijand honger heeft, geef hem te eten, als hij dorst heeft, geef hem te drinken, want door dat te doen, zult u vurige kolen op zijn hoofd hopen.”  Een vijand te eten geven vind in dezelfde geestelijke ruimte plaats als vergeven. Een vijand te eten geven is ook een soort “zoete wraak”.

En vergeeft God dan ook? Ja, maar voordat we daar verder gaan is het wellicht goed om wat ik eerder schreef nog eens te overdenken en ik bedoel dan met name het zinnetje, dat als een dader zegt, dat “God hem heeft vergeven” hij daar ook de “man Gods” als getuige bij moet halen, die kan verklaren welke weg van berouw en verzoening de dader met God is gegaan (zie blogje 6 in de serie). Let op, nogmaals: Dit is niet het einde van deze gedachtengang!

(wordt vervolgd)

Vergeven (6) – De HEER “vergeeft”.

Het klinkt misschien vreemd, maar we gaan even een zijpad in. Ik vraag aandacht voor een bijzonder woord in het Oude Testament (salach voor de kenners van hethebreeuws), dat alleen maar vertaald wordt door “vergeven”. Het bijzondere aan dit werkwoord is dat het ook alleen maar door God gedaan wordt. Het woord wordt dus niet in verband gebracht met mensen in die zin dat mensen op deze manier “vergeven”. Het woord komt veel voor in de regels van de tempeldienst. Als een zondaar dit of dat offert zal de priester verzoening doen en het zal hem vergeven worden. Verder valt het op, dat het vaak over het vergeven van het hele volk gaat. Maar zoals gezegd is het meest opvallende dat dit werkwoord alleen gebruikt wordt als het God is die vergeeft.

Waarom noem ik dit een zijpad? Ik doe dat omdat in deze vergeving steeds sprake is van het herstel van de relatie met God. De mens, het individu of het volk heeft iets tegen de wil of het gebod van God in gedaan, belijdt die zonde, de zonde wordt verzoend en vergeven. Je kunt hier de vraag stellen wat er nu eigenlijk gebeurt in deze situaties. Het uitgangspunt is dat de God de mens of het volk een regel geeft en dat de mens zich daar niet aan houdt. Voorzover ik het kan bekijken gaat het steeds om relatieregels. Als de mens zich bezondigd aan de relatie met een medemens of zich religieus verontreinigd en ontheiligd heeft is deze vergeving op zijn plaats. Er zit dus iets achter van een gebroken relatie met God of het niet gediend hebben van God als enige God. Die verontreinigng kan ontstaan door het in aanraking komen met onreine dieren of dingen, maar ook door een gebroken belofte of godslasterlijke taal. Om de precisie te dienen: Er staat hier en daar wel dat het gaat om “alle overtreding van Gods regels”, maar het gaat daar steeds om het herstel van de relatie met God, die geschonden is door de zonde. Er wordt in deze situaties niet gesproken over wat er tussen mensen moet gebeuren, maar over wat er tegenover God moet worden rechtgezet.

Het gaat dus wel degelijk om zonde in de bijbelse zin van het woord, maar dan zonde waarvan wij als mensen zeggen, dat je dat met God uit moet zoeken. De enige mens, die daar aan te pas komt is een “man Gods”, meestal een priester, soms een profeet. Zij verrichten namens God handelingen van verzoening en vergeving. Het gaat bij dit woord vergeven dus niet om het herstel van menselijke relatie. Hier vergeeft alleen God.

Maar wat is dat vergeven dan? Het lijkt mij een open deur, dat vergeven hier betekent, dat God de mens niet meer zal aanspreken op of verantwoordelijk zal stellen voor zijn daden. God heeft zich als het ware verzoend met het feit dat zijn regels zijn overtreden en met het feit dat de mens die overtreding belijdt. Het is een soort “zand erover”. Als teken wordt dan ook vaak een zonde-offer gevraagd, een symbool van het feit, dat God eigenlijk had moeten wstraffen maar dat niet doet.

Ik bespreek dit type vergeving in deze serie vanwege een veel gehoorde opmerking, dat “God wel kan vergeven maar ik niet” of de opmerking van een dader dat “God mij al heeft vergeven”. Beide opmerkingen kunnen juist zijn. Vooral bij die laatste opmerking zal de dader dan een “man Gods” moeten laten getuigen van het ritueel van verzoening en vergeving. Maar dan wil ik ook aandacht voor het feit, dat de bijbel oog heeft voor het onderscheid tussen herstel van de band met God enerzijds en herstel van de band tussen mensen anderzijds. Jij of jouw medemens is God niet. Geheel juist. En daarom dienen we oog te hebben voor dat verschil en zullen we om onze medemens recht te doen en God recht te doen verschillende vormen van vergeving moeten toepassen en nastreven.

Ik kan het even niet beter uitleggen. Als je wilt reageren of vragen of opmerking hebt hoor ik het graag.

Hier laat ik wel de woorden uit het Oude Testament achter me en wandel door naar Jezus en het Nieuwe Testament. We komen al wandelend nog wel een paar keer terug bij de woorden, die we nu hebben gezien.

(Wordt vervolgd)

Vergeven (5) – Opleggen

Nu is er iets vreemds aan de hand met dat woordje “optillen” uit het vorige blogje. Ik schreef al dat het heel veel betekenissen heeft en op heel veel manieren gebruikt kan worden (zie vorige blog). De bijbelvertalers hebben de neiging het woord te vertalen met “vergeven” zodra er sprake is van zonde, ongerechtigheid, misdaden en overtredingen. En dat is op zich best te begrijpen. Toch vraag ik aandacht voor zinnen in de bijbel, die wel een beetje vreemd zijn als je in de buurt van zonde, ongerechtigheid, misdaden en overtredingen steeds vertaalt met “vergeven”. Ik zal je niet vermoeien met heel veel tekst, maar geef slechts één enkel voorbeeld. Lees bijvoorbeeld “U mag in uw hart uw broeder niet haten. U moet uw naaste zeker terechtwijzen, zodat u geen zonde op hem laadt.” (Lev. 19:17 HSV). Een heel mooie vertaling vind ik. Dat laatste woord (laadt) is dus het woord dat vaak vertaald wordt met “vergeven”. Hier zie je echter iets vreemds. Als je jouw naaste niet terecht wijst leg je zonde op hem. Maar je kunt ook vertalen met “zodat u geen zonde op hem vergeeft”. Maar het is ook mogelijk te zeggen “zodat u niet zonde op hem legt”. Hier zou je even over moeten mijmeren.

Als ik het lees hoor ik ook de klank doorkomen, dat je jouw naaste juist verantwoordelijk moet stellen voor zijn fouten en zonden. Als je dat niet doet dan is dat hetzelfde als jouw naaste haten. In bijbelse zin betekent dat dat als je jouw naaste niet terecht wijst je je van hem afkeert. En als je je van hem afkeert, als je hem dus niet terecht wijst, leg je zonde op hem. Naast veel andere dingen wordt hier ook duidelijk dat je de zonde van jouw naaste op hem kunt leggen. Ook dat is vergeven! Anders gezegd: Zonde vergeven en zonde opleggen zijn allebei goede vertalingen van dezelfde woorden. Natuurlijk is het zo dat je voor een aannemelijke vertaling moet kijken naar de context. Je zult situaties in de bijbel tegen komen waarin het niet mogelijk is te vertalen met “zonde opleggen”, maar je zult ook situaties tegenkomen waar het niet mogelijk is te vertalen met “zonde vergeven”. Ik heb je er net één gegeven. En er zijn er meer.

Is het nu ongehoord van mij als ik zeg dat de bijbel hier duidelijk maakt dat er situaties in ons leven zijn waarin we zonde niet “kunnen” of “mogen” vergeven, maar het juist de bedoeling is dat we zonden opleggen? Anders gezegd: Ik lees in de bijbel ook dat we onze naaste verantwoordelijk moeten stellen voor de zonde, misdaad, overtreding en ongerechtigheid. Sterker nog (en daarom citeerde ik ook bovenstaande tekst), het is onze plicht om de naaste terecht te wijzen (verantwoordelijk te stellen) zodat we de zonde juist NIET op hem laden. Door iemand verantwoordelijk te stellen creëren we de mogelijkheid dat de ander verlost wordt van de zonde. Maar dat houdt dan wel in, dat we de ander die zonde onder de neus moeten brengen.

Zie je wat er gebeurt? We hebben het over het woord, dat met vergeven wordt vertaald en we zien, dat dat woord ook betekent, dat je de ander juist verantwoordelijk stelt. Vergeven is dus ook een vorm van toerekenen van de zonde. Dat toerekenen heeft dan wel als doel de verlossing van de naaste. Maar dat toerekenen betekent ook, dat je niet zomaar alles moet of mag vergeven in de zin van kwijtschelden. Er is wel een indringende boodschap voor het slachtoffer of voor degene, die getuige is van de misdaad: Je mag de dader niet haten, je mag je niet van de dader afkeren. Maar daarover later. Voor nu is het wel weer even welletjes.

(Een noot voor één van de reageerders: Hier zie je al de achtergrond Johannes 20:23)

(wordt vervolgd)