Currently browsing category

Mijmeringen

Kerkleegloop

Alsof er een kras op de plaat zit komt ieder jaar hetzelfde bericht langs: De kerken lopen leeg of leger of nog harder dan verwacht leeg. En net als ieder jaar zijn er mensen, die tegelijkertijd roepen dat er wel veel spiritualiteit en religie is maar dan in andere vormen en op andere plaatsen. En ook op hetzelfde moment komt er ergens wel een “geslaagde pionierskerk” aan het woord, die moet duidelijk maken dat er ook andere berichten zijn. Ik vraag mij af wie nu eigenlijk wie dient met die weerkerende observatie. Probeer me even te volgen. read more

Pleidooi voor Jozef

Jozef staat bekend als de man, die Maria wilde verlaten toen hij hoorde dat ze zwanger was. Zo wordt Jozef doorverteld aan de kinderen en hij staat nog steeds te boek als de “verlater”. We besteden er niet veel woorden aan en dus roepen we ook geen ach en wee. Bovendien grijpt de engel direct in en beperkt zo de schade, die Jozef had kunnen doen. Al jaren heb ik het gevoel, dat Jozef onrecht wordt gedaan. Hij zal het waarschijnlijk zelf niet zo erg vinden, maar dan schrijf ik dit stukje maar om het in ieder geval een keer geschreven te hebben. read more

Zwarte Piet

Toon Hermans zei ooit in een sketch, dat hij Sinterklaas een vervelende, nare man vond. Hij had daar ook voldoende reden voor. Hij groeide op in een arm gezin en de kinderen in dat arme gezin kregen niets of in ieder geval veel minder dan de kinderen uit rijke gezinnen. Je kunt je de confrontatie op de lagere school van die tijd voorstellen. Sinterklaas is voor Toon dus een nare man. En terecht. Sinterklaas is een commercieel belangrijk fenomeen. Een andere reden voor zijn bestaan kan ik niet bedenken. Nu ja, op scholen is het natuurlijk leuk om met pepernoten te gooien en de kinderen creatief bezig te laten zijn, maar verder is het commercie. Ik las echter dat diezelfde commercie zich steeds verder van Sinterklaas verwijdert vanwege de pietendiscussie. De retailers willen het risico niet lopen, dat ze tegenover hun klanten de verkeerde keuze maken tussen zwarte, roetveeg, blauwe of gewoon helemaal geen Pieten. Ze gaan liever inzetten op het kerstfeest als kadofestijn.

We noemen het een kinderfeest. We noemen het Hollandse folklore tot en met het gooien van eieren naar hen met wie je het niet eens bent (of gewoon omdat je het leuk vindt eieren te gooien) en het matten met de politie dat je ook kent van de uitwedstrijden van je eigen voetbalclub. He lijkt zo onderhand wel een godsdienstoorlog. En we hebben het over een verzinsel, dat al eeuwen aan kinderen wordt verteld. Wellicht zal er ooit een pedagogisch dreigen achter hebben gezeten (wie stout is de roe), maar aangezien corrigerende tikken niet meer mogen moeten we nu een andere weg voor onze machteloze gevoelens van binnen zoeken en kiezen de eieren. Een vraag is natuurlijk wel waar die machteloosheid vandaan komt. Is het de leegte van onze welvaartsstaat? Is het de verveling die over ons komt als we het laatste level van onze videogame hebben gespeeld? We noemen het een kinderfeest …. Laat Toon het maar niet horen.

Ondertussen plakt de commercie op het kerstfeest een kerstman. Ooit overgewaaid uit Europa is hij in de VS een combinatie van Father Christmas en Sinterklaas en pas goed op de commerciële kaart gezet door Coca-Cola. Zijn hulpjes zijn elfjes. Gelukkig zijn die pure fantasie, dus wie kan zich dan gediscrimineerd voelen? En wij importeren de fantasiefiguur weer terug naar Europa. Hij herinnert ons in ieder geval niet aan ons slavernijverleden, dus dat is dan weer meegenomen. Toch zou Toon niet echt blij zijn worden van deze figuur, want het onrechtvaardige in kadotoewijzing gaat nog steeds door. Maar dat komt door de wereld, die wij met zijn allen hebben gebouwd. Binnenkort gaan de armen demonstreren tegen de kerstman en zullen de folkloristisch aangelegde landgenoten (van welke etnische komaf dan ook) hen bekogelen met eieren.

Wat te doen? Als we nu eens kerst laten zijn wat het is? Gewoon een herdenken en vieren van de geboorte van Jezus Christus, die de armste onder de armen werd, de rijken vertelde dat ze ver van het Koninkrijk van zijn Vader zaten en ons allen opriep tot naastenliefde en liefde tot God. Zou dat helpen? Dan delen we alles samen in Jezus’ naam. Of zouden we dan toch weer de neiging gaan krijgen om te protesteren en in plaats van met eieren te gooien gaan dreigen met hamers en spijkers?

Wie staat hoger, de Schrift of mijn lezen?

Nog één blogje naar aanleiding van wat mijn broeder en collega Arie Versluis in de Wekker schreef. Dit blogje gaat over de relatie tussen Schrift, kerk en kerkenverband. Ik neem mijn uitgangspunt in wat in de Wekker stond te lezen: “En misschien moeten we er ook eens over spreken hoe het komt dat we de Schriften soms zo verschillend verstaan. We hebben elkaar als kerken gekregen en we hebben elkaar nodig. Ook los van de laatste weken is bezinning op de verhouding kerk en kerkverband daarom zeer nodig.”  Ik ben blij met deze woorden. Ze ademen het vertrouwen dat we niet spreken over verschillende visies op de identiteit van de Schrift, maar over de verschillende manieren van lezen van de Schrift. Daarmee plaats je het gesprek in de kring van onderling vertrouwen en wederzijdse verrijking. Dat vertrouwen onderstreep ik van harte. Binnen onze kerken kun je uiteenlopende manieren van lezen van de Schrift tegen komen, maar geen verschil in positie als het gaat om de identiteit en het gezag van de Schrift. De vraag of het interessant is te spreken over waarom we de Schrift soms zo verschillend lezen laat ik nog even onbeantwoord. Ik zie dat zelf als een gegeven en ervaar de verschillende manieren van lezen als een verrijking en verdieping. Ook wanneer uit die verschillende manieren van lezen verschillende kerkelijke praktijken komen zie ik dat als een van God gegeven verrijking en uitdaging. Dat gezegd zijnde kan ik niet ontkennen dat het feit dat delen van mijn manier van lezen wel eens worden weggezet als onbijbels mij diep raakt. Maar dat neemt niet weg, dat ik van harte leer van andere manieren van lezen.

Het zal dan ook niet verbazen dat ik blij ben als die verschillende manieren van lezen worden gestimuleerd. Sommige broeders en zusters om mij heen (in de kerk van Almere) laten niet na mij er op te wijzen, dat die ruimte lang niet aan iedereen is gegeven. En ik zie en hoor de worsteling van gemeenteleden op dit punt. Het is voorwaar niet gemakkelijk om andere meningen, gedachten en uitleggingen te horen dan die welke jou vertrouwd zijn en waar je je veilig bij voelt. Toch lijkt het mij niet de taak van bijbellezers en -uitleggers om de dingen maar zo te zeggen en uit te leggen dat de hoorder zich daar prettig en veilig bij voelt. Het Woord van God is een tweesnijdend scherp zwaard en dat weet iedereen, die zich wel eens aan dat Woord gesneden heeft. De verschillende manieren van lezen zijn dan ook, mits je uitgaat van de gemeenschappelijke belijdenis dat de Schrift het Woord van God is, een middel in handen van de Geest om uit de voorraad oude en nieuwe dingen tevoorschijn te halen. En daarbij geloof ik dat Gods Geest alle factoren kan gebruiken, die ons verschillende lezen veroorzaken. Opvoeding, karakter, opleiding, leeftijd, relaties en wat al niet meer zijn van invloed op ons lezen, verstaan en uitleggen van de Schrift. Maar variëteit is een gave.

Het is dan ook denkbaar dat waar die variëteit een plaats krijgt de plaatselijke kerk een andere plek is dan wanneer die variëteit geen plaats krijgt. Hoezeer wij ook verlangen naar één-vormigheid en één-duidigheid, het lijkt mij geen reële verwachting dat die in een geloofsgemeenschap onder gezag van de Schrift snel te vinden zullen zijn. Wellicht op een aantal punten vrij snel, maar op andere punten nooit. Wanneer die variëteit een plaats krijgt in de lokale kerk zul je die variëteit ook in het verband van kerken gaan zien. En dat lijkt mij niets nieuws. Zolang ik predikant ben lees en beluister ik preken van collega’s. Om er van te leren. Het internet geeft mij ruim toegang. We preken zeker niet allemaal hetzelfde en dat is maar goed ook. Toch ben ik nog geen preek tegen gekomen waarbij ik het vermoeden kreeg dat de belijdenis aangaande de Schrift en het gezag van de Schrift een andere was dan de mijne. Sommige preken stonden qua vorm, opbouw en inhoud ver bij mij vandaan, maar de Schrift was en bleef de Schrift.

En als we dan constateren “dat we elkaar als kerken hebben gekregen en dat we elkaar als kerken nodig hebben” hoor ik  bijna een nieuwe tijd aanbreken. Vaak hebben we elkaar als kerken helemaal niet nodig gehad en hebben we elkaar helemaal niet als gave ervaren, laat staan dat we dat hebben uitgesproken! Niettemin is op deze dag dat geloofsstatement voor mij actueel en toepasselijk. Uiteraard besef ik de enorme uitdaging die dat statement in onze tijd met zich meebrengt, maar het lijkt mij toe dat we wellicht niet hoeven te spreken over hoe het komt, dat we zo verschillend lezen, maar dat we mogen beginnen met naar elkaar te luisteren in het lezen en elkaars lezen, uitleggen en toepassen mogen aanvaarden als gave en als uiting van de veelkleurige rijkdom van Gods genade voor mensen als wij.

 

Wind of begrenzing?

Mijn broeder Arie Versluis schreef in een paar zinnen in de Wekker nog meer wat verdere reactie oproept. Een kort blogje wijd ik aan een gedeelte van zijn woorden. Hij schreef naar aanleiding van het feit, dat de classis Apeldoorn inzake vrouw en ambt een ander besluit had genomen dan de synode van de CGK:: “Niemand is erbij gebaat dat bij zo’n ingrijpend en gevoelig onderwerp elke classis zijn eigen beleid gaat bepalen, met mogelijke verschillen tussen de classes als gevolg.”

Deze woorden verraden de overtuiging dat er op punten waarop de synode beslist uniformiteit in mening en denken bestaat of moet ontstaan. Alle kerken, classes en PS-en zouden zich met de uitspraak van de GS moeten conformeren. En die overtuiging lijkt goede papieren te hebben omdat een handtekening onder de kerkorde vertelt, dat alle ambtsdragers, dus alle stemgerechtigden in dit kerkelijk proces, zich zullen houden aan wat de GS besluit. Aan deze mening ligt echter een verwarring ten grondslag. Men verwart kerkelijk eenheid met eenheid in geloof en geweten. Soms komen geloof en geweten diametraal tegenover een beslissing te staan die door de kerkelijke eenheid is genomen. Dat kun je in de beslissing zelf al zien. Waar ook maar één ambtsdrager ter synode anders gestemd heeft dan de meerderheid is die eenheid van geloof en geweten al niet gelijk aan de kerkelijke eenheid. Op heel veel punten kunnen mensen zich conformeren, maar niet op alle punten. En dat blijkt nu. Conformeren naar geloof en geweten omwille van een kerkelijk eenheid was voor veel mensen op de punten van vrouw en ambt, seksuele identiteit, liturgische vormgeving en nog enkele punten al niet mogelijk. Nu blijkt het ook voor kerken en een eerste meerdere vergadering (classis) niet mogelijk.

Ik schrijf “niet mogelijk”. Het is geen onwil of recalcitrantie, niet het doordrammen van de eigen mening. Met het apostelconvent (Handelingen 15: 8 en 9) dienen wij te buigen voor het feit, dat de Geest aan dezen en aan genen het geloof heeft geschonken. Dat feit dringt aan op aanvaarding van elkaars visie en vormgeving als uitgangspunt voor het gesprek en niet als het te bestrijden doel van het gesprek. Ik zou dus zeggen dat de hele CGK er bij gebaat is dat iedere classes een eigen koers gaat varen. Net zoals de CGK erbij gebaat is dat iedere kerk een eigen koers gaat varen. Het boeiende van dit proces is dat de GS het platform wordt waarop een grotere veelkleurigheid van Gods genade gevierd kan en mag worden. Op dit moment lijkt de GS een regelgever, grensbepaler en structuurhandhaver te zijn geworden. Dat kan niet goed gaan, dat is vragen om scheuring. Die scheuring ontstaat waar kerkelijke eenheid als belangrijker wordt ingeschat dan eenheid in geloof en geweten. Begrijp me goed, ik ben ervan overtuigd dat de leden an de GS op eigen manier consciëntieus (pogen te) werken. Waar het mij om gaat is dat mijns inziens elke classis wel degelijk een eigen koers vaart zoals elke kerkenraad dat doet. En dat weten we allang. Welkom in de post-individualistische samenleving in welke het Woord ook klinkt zoals in alle samenlevingen voor ons.

Deze woorden roepen natuurlijk heel veel spanning op. Het is echter de vraag of je die spanning als uitdaging ziet of als bedreiging. Ik zeg: Laat je uitdagen om grotere delen van het Koninkrijk te ontdekken! Wat dat betreft ben ik het van harte met Arie eens: “Bovendien, en veel belangrijker, zullen we het inhoudelijke gesprek moeten voeren. …. Dan is een discussie over regelingen echter te weinig.”  

Bezinning door constatering

Mijn gewaardeerde broeder en collega, die ik zeer vertrouw, Arie Versluis schreef in de Wekker van 26 oktober j.l. naar aanleiding van de laatste reuringen in ons kleine kerkenverband: “Bovendien, en veel belangrijker, zullen we het inhoudelijke gesprek moeten voeren. ….. En misschien moeten we er ook eens over spreken hoe het komt dat we de Schriften soms zo verschillend verstaan. We hebben elkaar als kerken gekregen en we hebben elkaar nodig. Ook los van de laatste weken is bezinning op de verhouding kerk en kerkverband daarom zeer nodig.” Een paar dingen laat ik in mijn reactie hierop liggen. De relatie tussen schriftverstaan en kerkenverband bijvoorbeeld. Die is voor een volgend blog. En ook het gedeelte, dat ik met ….. heb weggehaald hou ik voor later. Waar het mij nu om gaat is het zinnetje, waarin Arie opmerkt dat we ons eens moeten afvragen hoe het komt dat we de Schriften soms zo verschillend verstaan.

Mijn eerste reactie is blijdschap. Het doet me goed te horen dat de constatering wordt gedaan dat we de Schriften soms zo verschillend verstaan. Dat feit is namelijk al zo oud als de Schriften zelf. De Schriften zijn een communicatiemiddel tussen de Allerhoogste en de mensen op aarde. De Allerhoogste weet hoe verschillend mensen zijn. Wij kunnen van onze kant slechts een flauw besef hebben van de grootsheid en veelkleurigheid van de genade van de Allerhoogste. De HEER beschrijft bij tijd en wijle die veelkleurigheid wel en vertelt ons ook, dat Zijn gedachten niet onze gedachten zijn, maar die veelkleurige genade is niet in mensenwoorden uit te drukken en zijn gedachten niet te vangen in letters en zinnen. Het is God niet mogelijk om Zijn grootheid vast te leggen in een boek. En dat wat Hij wel heeft vastgelegd van zijn grootheid is voor mensenbreinen tot op de dag van vandaag nog veel te groot. En dan hebben we het nog over een boek, dat zo klein is dat je het de hele dag kunt meedragen. Daarbij zijn de mensen zelf te verschillend om de Schriften eenduidig te kunnen lezen en uitleggen en dat is al zo vanaf de dag dat een eerste woord van God aan Hebreeuwse karakters werd toevertrouwd. Dus op de vraag hoe het komt dat we de Schriften soms zo verschillend verstaan weet ik het begin van het antwoord wel.

Nu ken ik mijn broeder Arie als iemand, die in het lezen en de uitleg van de Schriften een wat meer op uniformiteit gerichte weg bewandelt dan ik. Het is zijn passie om te verdiepen en uit te leggen, maar neemt daarin duidelijk minder ruimte in dan ik. Wellicht is dat karakter, de leeftijd, de opvoeding of persoonlijkheid. Wie zal het zeggen? Het is voor hem een hele stap te constateren dat we de bijbel soms zo verschillend uitleggen. Ik kan gerust zeggen dat ik me door die woorden ook herkend, gewaardeerd en vertrouwd voel. De drempel waar men (ik weet niet of Arie die drempel al voelt) vervolgens tegenop loopt als men dat inzicht heeft verworven is de drempel van het loslaten. Sommige bijbellezers haken bij dit inzicht af en kiezen voor de weg van een eenduidige uitleg. Men sluit de hekken en trekt zich terug op het terrein van de eigen inzichten, die men dan als enig juiste of meest juiste inzichten ziet. Voor hen is de drempel te hoog. Andere lezers stappen over de drempel en gaan met waardering voor de integriteit van andere lezers luisteren naar de varianten op hun eigen lezen. Ze laten hun eigen lezen niet los, maar brengen die in in het veelkleurige palet dat ze aan de andere kant van de drempel tegenkomen. Het laat zich raden dat de lezers die voor de drempel blijven staan het gedrag van hen die er over stappen duiden als verslapping en verwatering van de ware leer. Daar kunnen we helaas niets aan doen. Het is een kwestie van gebrek aan vertrouwen dat de HEER van het Woord Zijn Woord bewaart naar Zijn belofte.

Zij die de drempel overstappen komen in een land waar geloof nodig is en wel geloof in de trouw en de genade van de Allerhoogste. Zij geven zich over aan een dynamiek tussen mensen, zoals de HEER zich door Zijn Woord heeft overgegeven aan die dynamiek tussen mensen. Deze lezers hebben geloof nodig, dat de HEER trouw is aan Zijn Woord, dat het leven een gave is en niemand zijn broeder meer lief kan hebben dan wanneer je je leven geeft voor die broeder. In dat land van dynamiek leeft de kerk, maar ontstaan er geen versteende vormen. In dat land waait de wind van Gods Geest, maar weet niemand waar hij vandaan komt of waar hij heen gaat. In dat land verliezen mensen zichzelf aan de Waarheid, sterven ze met die Waarheid om met Hem op te staan in een nieuw leven. En ja, het Woord blijft bestaan en zal weer nieuwe en oude uitleggingen met zich mee brengen naar de volgende tijd totdat Hij komt. Mijn advies: Als je van de HEER de durf krijgt stap dan over de drempel. Het land is schitterend!

We zakken door de vloer

We zakken door de bodem van de kerk. Voor vele die-hard kerkleden moet de kerk nog stevig zijn, duidelijkheid bieden, een poort naar de hemel zijn. Maar de grote steunberen aan de buitenkant van het gebouw (waken bij de leer en grote, gezaghebbende leiders) zijn al verdwenen, afgekalfd, ingestort. De stenen zijn gebruikt voor andere maatschappij-relevante gebouwen. En hoe verder je naar het Westen komt hoe minder kerkgebouwen er zijn en die er nog zijn hebben niet zelden hun gebruik voor gebed verloren. Met het Westen bedoel ik natuurlijk eerst letterlijk het topografische Westen van Nederland. Maar ik bedoel ook geestelijk het Westen. Het geestelijke Westen breidt zich al tientallen jaren als een woekerplant uit in alle richtingen. Waar de kerkgebouwen hun gebedsfunctie nog hebben is de inhoud van het geloof aan het verwesteren. En dan bedoel ik met name (1) het verdwijnen van gezagscentra, (2) het voortschrijdend individualiseren, (3) een postmoderne autoriteitsbeleving en (4) het groeiend belang van lokale gemeenschappen en andere factoren. Geestelijk vallen de steunberen ook daar om. En dan doel ik op de grote systemen van vroeger, Je was wat als je CGK was of NH of RK. Nu ben je daardoor niets meer. De identificatie met het grote systeem is voor velen (zo niet allen) opgelost als sneeuw voor de zon. De steunberen zijn weg en je moet het lokaal uitzoeken. Jouw geestelijk huis is niet zo stormbestendig meer. Misschien is het huis ook wel veel te groot geworden, je kunt het met die paar mensen die er nog zijn niet meer onderhouden.

We zakken door de bodem van de kerk. Een metafoor in dezelfde klasse als die van de steunberen. We leefden zeker en veilig op de tegels, planken en kokosmatten van de zondagse ruimtes. Maar de vloer is verzakt, de planken aangetast. Wat ooit zo zeker was is nu een vraag geworden en leven met vragen doet velen pijn, maakt velen onzeker. We roepen soms nog luide antwoorden, maar hun inhoud heeft niet meer de stevigheid, die ze vroeger leek te hebben. Op het moment dat ze geroepen worden worden ze ook ontkend. We zakken door de bodem. Is dat erg? Nee, als je het maar goed doet. Als je je realiseert dat onder de bodem van de kerk nog altijd de aarde is is er niet zoveel aan de hand. De aarde mag enkeldiep of kelderdiep onder de bodem zitten, er is aarde. En dat zie je dan ook gebeuren. Mensen, die door de bodem van de kerk zakken landen op de aarde. Op diezelfde aarde wonen alle andere mensen en die ontmoeten ze dan ook. Soms zijn er nog pogingen om die andere mensen over te halen het oude gebouw te bevolken en te renoveren. Men poogt hier en daar nog (de oude) kerkgebouwen vol te krijgen, maar dat is uit de tijd. En waarom zou je ook als je allang hebt geleerd en ook zelf toegegeven dat de oude systemen niet meer werken. Maar doet men toch nog pogingen om de gebouwen te vullen dan zie je vaak een fenomeen dat ruilverkaveling heet. De gelovigen verlaten het gebouw dat volgens hen te onveilig is geworden en klonteren samen in andere gebouwen. Ze prijzen de koers en inhoud van de nieuwe gemeenschap, maar overstemmen het knagende gevoel, dat ook dat gebouw hen op een dag te onveilig zal zijn geworden. We zakken door de bodem van de kerk.

Velen hebben het zien aankomen en hebben het gebouw lang geleden of sinds kort verlaten. Waren het de profeten naar wie we weigerden te luisteren? We kunnen het ze nu gaan vragen, want we landen op dezelfde aarde waar zij ooit zijn geland. Het zal even taai zijn, maar laten we ons realiseren dat het onderscheid “wij zijn gelovig en zij niet” niet realistisch en effectief was en is. Laten we ons realiseren, dat wij niet alleen gelovig en zij niet alleen ongelovig zijn. Wellicht is er helemaal geen “wij en zij”.  Als je door de bodem van de kerk bent gezakt kom je als vanzelf tot die ontdekking. Maar weet je wat het is met een ontdekking? Het was er altijd al, maar jij zag het niet. Geen idee waarom niet, maar je zag het gewoon niet. Verwijt het jezelf niet, je hebt lang volgehouden. Daarbij is een ontdekking een nieuwe kans, een nieuw begin.

Met de voetjes op de aarde kunnen we misschien leren wat Jezus bedoelde dat zijn volgelingen alle volken moesten leren onderhouden wat Hij hen geboden had. Maar die woorden klinken een beetje regentesk uit de mond van mensen, die net door de bodem van de kerk zijn gezakt. Misschien is het beter te luisteren naar hen die de kerk wel zijn kwijt geraakt, maar niet uit de hand van God zijn gevallen. De gelovigen aan de andere kant van de bouwvallige muur.

Maar raken we dan alles niet kwijt als we door de vloer van de kerk zakken en de kerk de kerk laten? Nee, lees je bijbel maar en bid elke dag. Waar in de bijbel kom je een geïnstitutionaliseerde en in genootschappen verdeelde kerk tegen? Precies, NIET! En toch geloofden zij en zorgde God voor hen en stonden zij in aanzien bij heel het volk. Wees niet bang, want het geloof drijft de angst uit. Zo gezien kan het een bevrijding zijn dat we door de vloer van de kerk zakken en geen geld willen investeren om de vloer te repareren.

Het gekke doet zich voor dat ik geloof dat er altijd een kerk zal zijn, maar blijkbaar niet in de vorm, die we de laatste eeuwen kennen. Waarom zal er altijd een kerk zijn? Omdat er altijd een God zal zijn die mensen verenigt in geloof en dienstbaarheid. Misschien kunnen we de vloer van de kerk gebruiken om een kampvuur te maken en daaromheen elkaar de verhalen van God te vertellen tot verlossing van (kerk)mensen.

De Bergrede (5) – #wetoo

Soms denk ik wel eens dat Jezus niet met beide benen op de grond staat. Hij zegt af en toe dingen, waarvan ik zelfs als gelovige de neiging heb te zeggen dat ze niet reëel zijn. Die neiging overvalt me ook als ik een opmerking lees uit zijn huwelijksonderwijs. Hij zegt, dat “ieder die naar een vrouw kijkt om haar te begeren, in zijn hart al overspel met haar heeft gepleegd”. Ik kan de woorden natuurlijk theologisch gaan bijschaven en schuren om ze aannemelijk te krijgen maar ik verzeker je dat je dan heel wat schuurpapier nodig hebt en dat er dan uiteindelijk een betekenis overblijft, die niet bij de woorden hoort. Je kunt zeggen dat het om een getrouwde vrouw gaat, maar in onze #metoo-tijd zou die opmerking niet meer te pruimen zijn. Je kunt ook zeggen, dat dus alle vrouwen maar “onbegeerlijk” over straat moeten gaan, maar dan leg ik mijn probleem bij de ander. Jezus zegt gewoon dat als je naar een vrouw kijkt en je seks met haar in gedachten hebt je overspel met haar pleegt. Het zit in jou en gaat om jou. Voor de zekerheid zeg ik dat je uiteraard je eigen seksuele geaardheid moet incalculeren in deze uitspraak. Als je dan ook de uitlokking van zulke gedachten nog optelt bij de woorden van Jezus blijft er weinig overeind staan van onze maatschappij. De dynamiek tussen mensen, de lading van reclameboodschappen, de kleding die we kiezen, kunst en cultuur, alles is seks. De stroom #metoo-confessies is slechts een fractie van de seksgerelateerde uitingen waar onze wereld mee gebouwd is en wordt. Plaats het woord van Jezus in deze wereld en zelfs de meest overtuigde en doorgewinterde gelovige zal de handen in vertwijfeling in de lucht steken en verzuchten dat je wel reëel moet blijven. Zeker als Jezus ons dan ook nog opdraagt ons oog uit te rukken om dat soort lustgevoelens niet meer te krijgen haken we af. Geur speelt een veel belangrijkere rol in de seksualiteit dan het zicht, dus Jezus moet dan eerst nog maar eens wat bijscholing krijgen in de menselijke chemie. En zo kunnen we afhaken bij zijn radicalisme. Geert Wilders zou het waarschijnlijk een uiting van een achterlijke religie noemen.

Maar stel je nu eens voor dat we allemaal het woord van Jezus serieus zouden nemen. De eerste maanden en jaren zouden we erg moeten wennen. We zouden niet moeten wennen aan de ander, maar aan onszelf. Wat doen we met onszelf als de seks uit de reclame verdwijnt? Wat doen we met onszelf als we ontdekken dat de biologie ons de baas is geworden of dreigt te worden? In ieder geval zal er een open gesprek moeten groeien over wat er in ons leeft. Dat zal wennen zijn als we ons niet meer kunnen uiten in vrouw- en man-onterende termen. Het zal training vragen, zware training voor veel mensen. Maar je leert wel jezelf kennen. En als je jouw gedachten en gevoelens met anderen deelt zullen anderen jou ook leren kennen. Uiteindelijk zal er belangstelling groeien voor wie die ander nu eigenlijk is. Idealiter gesproken. Maar voor het overgrote merendeel van de mensheid is dit vechten tegen de bierkaai. Nu kan ik hier zeggen, dat we door Gods Geest wel in staat zullen zijn om zo te leven en daar sta ik volledig achter. Maar ook die gedachte zal geen vertrouwen wekken nu, de kerk voorop, ongeveer alle maatschappelijke organisaties door de mand zijn gevallen in de #metoo-openheid. Het lijkt dan ook een onbegonnen werk om de wereld te zuiveren van overspel.

Tenzij je natuurlijk investeert in jouw eigen relatie, jouw eigen man of vrouw. Ook dat is een training van jaren, maar het geeft een stabiele basis, een vredig huis. Wellicht kunnen we elkaar steunen door de maatschappij zelf te zuiveren van seksuitingen waar ze niet nodig zijn. Een BMW wordt toch geen goede auto omdat er een vrouw in bikini voor staat? Een vredig huis vraagt een vredige maatschappij, dus solidariteit van alle deelnemers. Een vredig huis bouwt een vredige maatschappij. En waar begint dat? In jouw eigen hart. Dus niet in het naming en shaming van allen die de fout in gingen. Wij zijn de samenleving en zouden moeten zeggen dat #wetoo het leven van onze medemens verzieken. Uiteraard zijn de meesten van ons helemaal geen verkrachters of anderszins psychopaat. Maar we aanvaarden wel een maatschappij, die ruimte biedt aan psychopathisch gedrag, het zelfs uitdaagt. Als we dat door hebben kunnen we onze bijdrage gaan leveren aan een veilige maatschappij. En nu snap je ook waarom Jezus de vredestichters gelukkig noemt.  Als je dan opeens met één oog door de wereld gaat, omdat je het oog dat jou tot overspel verleidde hebt uitgerukt, maak je de wereld een stukje veiliger, want alle vrouwen zien hoe jij denkt. En dat niet alleen, ze zien ook, dat je op uitzonderlijke manier respect voor hen hebt en daarom je eigen gedachten oprecht belijdt.

Is getekend: Eenoog!

(wordt vervolgd)

De bergrede (4) – Dwaas!

Wie leeft nu niet met oordelen? Wij onderscheiden steeds, kiezen steeds tussen goed en kwaad, vinden de dingen en gebeurtenissen ook goed of kwaad of een beetje van beiden. Wij kunnen eigenlijk niet anders denken dan in termen van goed en kwaad. En daarom is wat iemand zegt of doet ook wijs of dwaas. Zo zoeken wij onze weg door het leven. Wat is daar mis mee? Wat is daar dwaas aan?

Jezus zet ons op scherp door te zeggen dat als wij een ander een dwaas noemen wij in het hellevuur terecht zullen komen. Hoe je verder ook over de hel denkt, het is duidelijk dat Jezus bedoelt dat we dan wel heel erg van God los zijn. Het is ook duidelijk, dat God zelf zich met ons zal bemoeien als wij onze naaste een dwaas noemen. Je zou dat misschien wat passend kunnen maken door je te realiseren dat we geloven en belijden dat God ieder mens heeft gemaakt. God vergist zich niet, dus een werkstuk van God dwaas noemen is eigenlijk hetzelfde als God dwaas noemen. En je voelt dan wel waar de schoen gaat wringen. Uiteraard zijn er mensen, die er niet voor terugdeinzen om God dwaas te noemen, maar dan is het ook duidelijk dat die mensen van God los zijn. Zeg ik nu dat die mensen “dwaas” zijn?? … Het cirkeltje is rond. En, nee, dat zeg ik niet. Sterker nog, ik heb ook helemaal niet de behoefte om die mensen dwaas te noemen. Waarom niet? Omdat ik graag naar ze wil luisteren om te horen wat ze zeggen en wat ze precies bedoelen.

Is dat dan ook de insteek van het woord van Jezus? Bedoelt Hij dat we niet op de stoel van de rechter over de medemens moeten gaan zitten? Dat is dan gezien onze wereldoriëntatie wel een heel zware opdracht. Zoals hierboven gezegd categoriseren we allemaal. Het lijkt er zelfs op dat we helemaal niet zonder categoriseren kunnen bestaan. Maar stel je nu eens voor, dat we dat niet meer hoeven. Stel je nu eens voor dat we vrede zouden zoeken met alle mensen, barmhartig zouden zijn voor alle mensen, geduldig zouden zijn met alle mensen. Dan zouden we in ieder geval bij de categorie gaan horen, die Jezus aan het begin van de bergrede gelukkig heeft genoemd. Maar tegelijk overvalt ons de onmogelijkheid van deze woorden. Wij catergoriseren nu eenmaal.

Tenzij onze neiging tot categoriseren uitgroeit tot een onbegrensde nieuwsgierigheid. Nieuwsgierig naar de ander omdat de ander ook een schepsel van God is. Dat is mogelijk omdat je geen oordeel hoeft te vellen over de ander. Het wordt je dus als het ware gemakkelijk gemaakt om met de ander op te trekken zonder de vooringenomenheid van een te vellen oordeel. Maar wat ik nu schrijf is toch volstrekt onmogelijk? Studeerkamerwijsheid! Los van elke realiteit! Tja, dat zou ik ook denken ware het niet dat Jezus ons die kant op wijst. Al zeg je maar dat jouw medemens dwaas is dan kom je al in de hel (hoe je dar verder ook over denkt).

Eén ding is nu wel duidelijk, dat Jezus ons geen loden ethische last oplegt. Sterker nog: Hij ontneemt ons een last, namelijk de last van het oordelen. Wij lopen echter wel tegen een dikke muur op. Hoe zullen wij ons leven inrichten als er geen oordeel in onze woorden en daden zit? Ik geloof dat God daar zelf een antwoord op heeft gegeven door ons Zijn Geest te geven. Ik geloof daarbij dat in dit licht ook al die andere woorden zijn te begrijpen die onze wereld zo op zijn kop zetten. Woorden over de minste zijn en dienaar van allen. Woorden over vergeven en de ander voor laten gaan. Maar laat ik niet te hard lopen, er komen nog meer blogs.

(wordt vervolgd)

De bergrede (3) – thora

“Reken er niet op, dat ik gekomen ben om de wet los te maken …” (Mattheüs 5:17) Deze opmerking van Jezus veronderstelt dat ik daar wel enige hoop op had, dat zijn hoorders daar wel enige hoop op hadden. Als Jezus hen aankijkt zal Hij dat verlangen ook wel zien anders zou Hij deze opmerking niet maken. De wet, thora, is niet iets om van “los gemaakt” te worden. Het woord staat in de bijbel voor het afleggen van je bepakking aan het einde van de dag. De druk gaat van je schouders, je schopt je schoenen uit en kookt je potje voor een goede avond en nacht rust. Als je er zo tegen aan kijkt en Thora ziet als jouw bepakking begint het beeld te leven. Bepakking is niet per definitie slecht, het hoeft geen slavenarbeid te zijn. Maar als je het nodig hebt om thora even af te leggen om je vrij te voelen rijst toch wel de vraag wat Thora eigenlijk voor je is? In ieder geval raakt het woord van Jezus dan wel aan jouw verlangen. Dan is het woord van Jezus voor jou misschien ook wel een tegenvaller. Jezus lijkt het zelfs nog zwaarder te maken. Zelfs het kleinste lettertje uit thora zal niet verdwijnen en als je ook maar het kleinste deeltje loslaat en mensen zo leert ben je heel klein in het Koninkrijk van God. En Jezus’ onderwijs op dit punt eindigt met de woorden dat onze gerechtigheid groter moet zijn dan die van de Farizeeën. Ook in het nachtverblijf zal de rugzak vol thora op onze schouders zijn.

Jezus zet alleen iets tegenover het “niet-losmaken”. Hij is gekomen om “vol te maken”. Hij komt thora vol maken, vervullen. Wij denken dan wellicht meteen aan het perfect uitvoeren van thora. Dat komt omdat wij thora zelf als een gewicht in onze levensrugzak ervaren. Wij kunnen volgens onszelf thora niet vervullen. Door de eeuwen heen is het besef van de onvolmaaktheid van de mens en zijn neiging om het verkeerde te willen en te doen in vele toonaarden neergezet. Dus als wij het niet kunnen moet Jezus het doen. Hij moet dan de perfecte Rechtvaardige zijn. En als Jezus dan eindigt met de opmerking dat onze gerechtigheid groter moet zijn dan die van de Farizeeën schieten wij vaak in de gedachte dat Jezus het in onze plaats heeft volbracht. Mijn vraag is dan wel waarom Hij dat dan toch nog op ons bordje legt.

Wat is Jezus komen doen als Hij zegt dat Hij thora is komen vol maken? Het moet iets betekenen als “tot zijn einde brengen”, “de laatste stappen zetten”, “de ware betekenis of bedoeling doen”. Je hoort in deze woorden, dat er een moment zal komen waarop thora als een afgerond project vóór ons zal staan. Het is klaar, af. Niets meer mee doen dan van genieten. Dat is Jezus komen doen, zegt Hij. Als je daarbij bedenkt dat thora wordt gezien als de uitdrukking van God op aarde wordt het zeer de moeite waard om Jezus te volgen. Je zou bijna zeggen, dat God ons nooit dichterbij is gekomen. Maar je kunt je nu ook voorstellen, waarom de gedachte, dat de mens niet meer hoeft, omdat Jezus alles gedaan heeft, noga onzinnig is. Wie zou nu niet de mogelijkheid willen hebben om thora te vervullen, God te doen?

En dus gaan we volgen. Maar volgen wij Jezus om de perfecte definities van de woorden van thora in de praktijk van deze tijd te implementeren dan maken we een categoriefout. We hellen over naar wetticisme, gaan elkaar de maat nemen en lopen het risico dat we in woordenstrijd en dogmastrijd elkaar voorgoed kwijt raken. En als ik het zo schrijf besef je ook wel dat dat nooit de bedoeling van thora kan zijn. Wat we Jezus gaan horen zeggen en zien doen kan dus niet leiden tot een nieuw wetboek, dat wij moeten schrijven en uitvoeren. Dat er geen leesteken van thora zal verdwijnen is logisch, want hoe kan een stukje van de uitdrukking van God verloren gaan? Maar ook dan kunnen de woorden van Jezus niet betekenen dat de rugzak met de loden last voor de hele aardse tijd op onze schouders blijft rusten. Het kan niet betekenen dat we nooit tot rust zullen komen zolang de aarde draait.

Verlossing. Jezus is niet gekomen om thora los te maken, maar om thora vol te maken, te laten schitteren als zijn eigenste zelf. Thora is vrijheid. Wij maken er vaak een wetboek van, maar Jezus laat zien hoe en waar de puntjes en kommaatjes van thora vrijheid en vreugde brengen. En dat brengen ze niet omdat wij ze zo goed kunnen definiëren of dogmatiseren. Ze brengen vreugde omdat we deel mogen zijn van Gods vrijheid. Thora is dan ook geen rugzak met een loden last, maar een landschap om in te leven, om te onderhouden en te genieten zolang de wereld draait.

(wordt vervolgd)