Mijmeringen

We zakken door de vloer

We zakken door de bodem van de kerk. Voor vele die-hard kerkleden moet de kerk nog stevig zijn, duidelijkheid bieden, een poort naar de hemel zijn. Maar de grote steunberen aan de buitenkant van het gebouw (waken bij de leer en grote, gezaghebbende leiders) zijn al verdwenen, afgekalfd, ingestort. De stenen zijn gebruikt voor andere maatschappij-relevante gebouwen. En hoe verder je naar het Westen komt hoe minder kerkgebouwen er zijn en die er nog zijn hebben niet zelden hun gebruik voor gebed verloren. Met het Westen bedoel ik natuurlijk eerst letterlijk het topografische Westen van Nederland. Maar ik bedoel ook geestelijk het Westen. Het geestelijke Westen breidt zich al tientallen jaren als een woekerplant uit in alle richtingen. Waar de kerkgebouwen hun gebedsfunctie nog hebben is de inhoud van het geloof aan het verwesteren. En dan bedoel ik met name (1) het verdwijnen van gezagscentra, (2) het voortschrijdend individualiseren, (3) een postmoderne autoriteitsbeleving en (4) het groeiend belang van lokale gemeenschappen en andere factoren. Geestelijk vallen de steunberen ook daar om. En dan doel ik op de grote systemen van vroeger, Je was wat als je CGK was of NH of RK. Nu ben je daardoor niets meer. De identificatie met het grote systeem is voor velen (zo niet allen) opgelost als sneeuw voor de zon. De steunberen zijn weg en je moet het lokaal uitzoeken. Jouw geestelijk huis is niet zo stormbestendig meer. Misschien is het huis ook wel veel te groot geworden, je kunt het met die paar mensen die er nog zijn niet meer onderhouden. read more

De Bergrede (5) – #wetoo

Soms denk ik wel eens dat Jezus niet met beide benen op de grond staat. Hij zegt af en toe dingen, waarvan ik zelfs als gelovige de neiging heb te zeggen dat ze niet reëel zijn. Die neiging overvalt me ook als ik een opmerking lees uit zijn huwelijksonderwijs. Hij zegt, dat “ieder die naar een vrouw kijkt om haar te begeren, in zijn hart al overspel met haar heeft gepleegd”. Ik kan de woorden natuurlijk theologisch gaan bijschaven en schuren om ze aannemelijk te krijgen maar ik verzeker je dat je dan heel wat schuurpapier nodig hebt en dat er dan uiteindelijk een betekenis overblijft, die niet bij de woorden hoort. Je kunt zeggen dat het om een getrouwde vrouw gaat, maar in onze #metoo-tijd zou die opmerking niet meer te pruimen zijn. Je kunt ook zeggen, dat dus alle vrouwen maar “onbegeerlijk” over straat moeten gaan, maar dan leg ik mijn probleem bij de ander. Jezus zegt gewoon dat als je naar een vrouw kijkt en je seks met haar in gedachten hebt je overspel met haar pleegt. Het zit in jou en gaat om jou. Voor de zekerheid zeg ik dat je uiteraard je eigen seksuele geaardheid moet incalculeren in deze uitspraak. Als je dan ook de uitlokking van zulke gedachten nog optelt bij de woorden van Jezus blijft er weinig overeind staan van onze maatschappij. De dynamiek tussen mensen, de lading van reclameboodschappen, de kleding die we kiezen, kunst en cultuur, alles is seks. De stroom #metoo-confessies is slechts een fractie van de seksgerelateerde uitingen waar onze wereld mee gebouwd is en wordt. Plaats het woord van Jezus in deze wereld en zelfs de meest overtuigde en doorgewinterde gelovige zal de handen in vertwijfeling in de lucht steken en verzuchten dat je wel reëel moet blijven. Zeker als Jezus ons dan ook nog opdraagt ons oog uit te rukken om dat soort lustgevoelens niet meer te krijgen haken we af. Geur speelt een veel belangrijkere rol in de seksualiteit dan het zicht, dus Jezus moet dan eerst nog maar eens wat bijscholing krijgen in de menselijke chemie. En zo kunnen we afhaken bij zijn radicalisme. Geert Wilders zou het waarschijnlijk een uiting van een achterlijke religie noemen. read more

De bergrede (4) – Dwaas!

Wie leeft nu niet met oordelen? Wij onderscheiden steeds, kiezen steeds tussen goed en kwaad, vinden de dingen en gebeurtenissen ook goed of kwaad of een beetje van beiden. Wij kunnen eigenlijk niet anders denken dan in termen van goed en kwaad. En daarom is wat iemand zegt of doet ook wijs of dwaas. Zo zoeken wij onze weg door het leven. Wat is daar mis mee? Wat is daar dwaas aan?

Jezus zet ons op scherp door te zeggen dat als wij een ander een dwaas noemen wij in het hellevuur terecht zullen komen. Hoe je verder ook over de hel denkt, het is duidelijk dat Jezus bedoelt dat we dan wel heel erg van God los zijn. Het is ook duidelijk, dat God zelf zich met ons zal bemoeien als wij onze naaste een dwaas noemen. Je zou dat misschien wat passend kunnen maken door je te realiseren dat we geloven en belijden dat God ieder mens heeft gemaakt. God vergist zich niet, dus een werkstuk van God dwaas noemen is eigenlijk hetzelfde als God dwaas noemen. En je voelt dan wel waar de schoen gaat wringen. Uiteraard zijn er mensen, die er niet voor terugdeinzen om God dwaas te noemen, maar dan is het ook duidelijk dat die mensen van God los zijn. Zeg ik nu dat die mensen “dwaas” zijn?? … Het cirkeltje is rond. En, nee, dat zeg ik niet. Sterker nog, ik heb ook helemaal niet de behoefte om die mensen dwaas te noemen. Waarom niet? Omdat ik graag naar ze wil luisteren om te horen wat ze zeggen en wat ze precies bedoelen. read more

De bergrede (3) – thora

“Reken er niet op, dat ik gekomen ben om de wet los te maken …” (Mattheüs 5:17) Deze opmerking van Jezus veronderstelt dat ik daar wel enige hoop op had, dat zijn hoorders daar wel enige hoop op hadden. Als Jezus hen aankijkt zal Hij dat verlangen ook wel zien anders zou Hij deze opmerking niet maken. De wet, thora, is niet iets om van “los gemaakt” te worden. Het woord staat in de bijbel voor het afleggen van je bepakking aan het einde van de dag. De druk gaat van je schouders, je schopt je schoenen uit en kookt je potje voor een goede avond en nacht rust. Als je er zo tegen aan kijkt en Thora ziet als jouw bepakking begint het beeld te leven. Bepakking is niet per definitie slecht, het hoeft geen slavenarbeid te zijn. Maar als je het nodig hebt om thora even af te leggen om je vrij te voelen rijst toch wel de vraag wat Thora eigenlijk voor je is? In ieder geval raakt het woord van Jezus dan wel aan jouw verlangen. Dan is het woord van Jezus voor jou misschien ook wel een tegenvaller. Jezus lijkt het zelfs nog zwaarder te maken. Zelfs het kleinste lettertje uit thora zal niet verdwijnen en als je ook maar het kleinste deeltje loslaat en mensen zo leert ben je heel klein in het Koninkrijk van God. En Jezus’ onderwijs op dit punt eindigt met de woorden dat onze gerechtigheid groter moet zijn dan die van de Farizeeën. Ook in het nachtverblijf zal de rugzak vol thora op onze schouders zijn. read more

De bergrede (2) – landzout

“Jullie zijn landzout.” Jezus spreekt de mensen aan die Hij net aanwees als rouwenden, verliezers, vredezoekers, zieken, Godzoekers en vriendelijken. Zij zijn achter hem aan de berg op gegaan en ergens tussen hemel en aarde luisteren ze naar de stem, die ene stem. “Jullie zijn landzout.” De omstanders wisten best wat landzout was. Wij hebben even wat uitleg nodig. IN de tijd van Jezus was het zout geheel uit de natuur gewonnen, meestal uit de DodeZee. Het was geen zuiver keukenzout, zoals wij dat kennen, maar een mengelingen van mineralen waar soms meer, soms minde NaCL (keukenzout) tussen zat. Soms zat er zo weinig zout in, dat ze de restanten van het zout gebruikten om zand- en modderpaden te verharden. Het zout (of wat er dan voor door ging) gooiden men op natte en modderige plaatsen. Het zout trok het vocht uit het zand en de modder en verstevigde zo het pad. read more

Jozef de Rechtvaardige (5 en slot)

Jozef verdwijnt in de geschiedenis. Midden in de nacht schiet hij wakker. Was het reëel? Was het een droom? Een engel had hem gewaarschuwd voor gevaar en opgedragen de weg van Israël te gaan. De weg van Israël. Ook al klinkt dat in onze oren wellicht als een weg van verlossing, heil, melk en honing, het is in feite een weg van deportatie, slavernij en vreemdelingschap. Was Jozef eerst nog van plan geweest in zijn eentje die weg te gaan, nu krijgt hij de opdracht om die weg te leren aan zijn gezin. “Neem het kind en zijn moeder en vlucht naar Egypte”, had de engel in zijn droom gezegd. Hoe ga je dat ooit uitleggen als weg van God? Maar Jozef kende tora en ging. Kanaän hoorde niet meer van Jozef, Maria en hun vreemd geboren kind. Kanaän hoorde van tirannie en kindermoord, collaboratie met de bezetter en overnemen van de gewoonten van de wereld. Jozef leerde zijn gezin in Egypte, dat voor de kinderen van het licht niets dan ballingschap rest. read more

Jozef de Rechtvaardige (4)

Jozef is het eindpunt van het “geslachtsregister” uit Mattheüs 1. In dat hoofdstuk staat niet het geslachtsregister van Jezus Christus, zoals wij een geslachtsregister zouden maken. Voor ons zou het lijken op de registers van Adam (Genesis 5) of Noach (Genesis 10). Je hebt een voorvader en je beschrijft wie er uit hem geboren worden. Maar Mattheüs 1 is anders. Jezus is niet de voorvader (daar mag je even over mediteren, want Hij is wel de reden van al die geboortes) en het register loopt ook niet op Hem uit, maar op Jozef, die niet zijn vader is. Jozef is het menseijke eindpunt van de lijn van geboortes vanaf Adam zegt de evangelist Mattheüs. read more

Jozef de Rechtvaardige (3)

Jozef heeft om heel begrijpelijke redenen besloten om bij Maria weg te gaan en te kiezen voor (vrijwillige?) ballingschap. Maar als iets niet de bedoeling is wanneer God zelf naar de wereld komt is het wel dat de mensen in ballingschap gaan. Zijn Naam is niet voor niets Immanuël, God MET ons. Maar deze situatie (Maria zwanger uit de Heilige Geest) is wel heel bijzonder en hoe ga je daar als mens mee om? Er zijn geen eerdere voorbeelden voor Jozef in tora te vinden, dus wat moet je dan? God zelf vult tora aan voor Jozef. Daar is een engel voor nodig, die eerst Jozefs situatie benoemt. “Wees niet beschroomd Maria als vrouw te nemen,” zegt de engel in een droom. Jozef is dus beschroomd, huiverig, onwennig, onzeker. “Niet doen!”, zegt de engel. En de engel weet hoe de vork in de steel zit. “Wat in haar verwekt is is uit de Heilige Geest”. Dat had Jozef dan in ieder geval goed. Maar Jozef moet nu leren dat de aanwezigheid van de Heilige Geest niet tot de conclusie mag leiden dat je als mens dan maar het veld ruimt. Zijn vooronderstellingen waren juist, maar zijn conclusie niet. read more

Jozef de Rechtvaardige (2)

Wat moet je doen als blijkt dat jouw verloofde zwanger is uit de Heilige Geest? Je staat in ieder geval een tijdje flabbergasted langs de kant. Wat is hier aan de hand? Maar als je dan een beetje tot jezelf bent gekomen hangt het heel erg af van wie je zelf bent. Ben je een vlogger, die graag zoveel mogelijk likes wil hebben dan zul je waarschijnlijk al je skills in de strijd gooien om een vlog te maken, die meteen viral gaat. Je hebt een goudmijn in handen. De Zoon van God wordt zomaar in jouw handen gelegd! Binnenkort bezit je een jacht van een paar miljoen op de Middellandse zee! Ben je een angsthaas, slecht in het nemen van beslissingen, dan zul je stilletjes weglopen en rustig in een hoekje gaan afwachten wat er gaat gebeuren. Laat de anderen maar op een jacht in de Middellandse Zee gaan cruisen. Ben je Jozef de timmerman uit Nazareth dan kijk je eerst wat tora er van zegt. read more

Jozef de rechtvaardige (1)

Over Jozef, de timmerman uit Nazareth, zegt de bijbel niet zo veel. Maar wat er wordt gezegd is uitermate boeiend. Hij mag voor vele mensen een passant in de nacht zijn, de man naast de ezel of de achtergrondfiguur in de stal, voor wie nauwkeurig leest is hij veel meer dan dat. Hij is niet “meer” in roem of omdat hij zoveel “meer” in zijn mars had dan slechts een figurant in de geschiedenis. Nee, het meer bijkt als je nauwkeurig leest wat er wél over hem wordt gezegd.

Dat begint bijvoorbeeld al voordat hij persoonlijk aan ons wordt voorgesteld. In Mattheüs 1 vinden we een lange, gestileerde lijst met namen, die het “geslachtsregister van Jezus Christus” wordt genoemd. De opmerkzame lezer ziet al meteen, dat het geslachtsregister bij Jozef eindigt. Als je daarbij bedenkt dat Jezus wordt gezien als Zoon van God en niet van Jozef is het duidelijk, dat Mattheüs niet wil beginnen met aandacht te vestigen op Jezus, maar op Jozef. De menselijke lijn van Jezus zou moeten uitkomen bij Maria en niet bij Jozef. read more