The B’s have it??

In de CGK is een lastige confrontatie aan de gang. Er zijn kerken (ik noem ze even de A-kerken of de A’s) die zich niet aan de kerkorde houden, dat openlijk uitspreken en hopen dat de andere kerken dit op zijn minst als werkelijkheid zullen aanvaarden. En er zijn kerken (B-kerken of B’s) die weerstand ervaren bij wat de eerstgenoemde kerken doen en die weerstand uitspreken en in daden omzetten. Bij deze daden moeten we dan denken aan appèls (bezwaarschriften), die uiteindelijk kunnen leiden tot een bespreking en besluitvorming op landelijk niveau (Generale Synode of GS). Naast deze beide confrontatiegenoten zullen er heel veel kerken (C-kerken of C’s) zijn die zwijgen en de dingen laten gebeuren zonder een positie in te nemen. De C’s kunnen heel verschillende plekken in de confrontatie hebben van beslist afstand houdend tot onderhandelend tussen de A’s en de B’s. Het punt waar het op dit moment (2019) om draait is de openstelling van het kerkelijk ambt voor zusters uit de gemeente, maar dat is niet het eerste punt en zal ook niet het laatste zijn in de geschiedenis van de CGK. read more

Kerkleegloop

Alsof er een kras op de plaat zit komt ieder jaar hetzelfde bericht langs: De kerken lopen leeg of leger of nog harder dan verwacht leeg. En net als ieder jaar zijn er mensen, die tegelijkertijd roepen dat er wel veel spiritualiteit en religie is maar dan in andere vormen en op andere plaatsen. En ook op hetzelfde moment komt er ergens wel een “geslaagde pionierskerk” aan het woord, die moet duidelijk maken dat er ook andere berichten zijn. Ik vraag mij af wie nu eigenlijk wie dient met die weerkerende observatie. Probeer me even te volgen. read more

Pleidooi voor Jozef

Jozef staat bekend als de man, die Maria wilde verlaten toen hij hoorde dat ze zwanger was. Zo wordt Jozef doorverteld aan de kinderen en hij staat nog steeds te boek als de “verlater”. We besteden er niet veel woorden aan en dus roepen we ook geen ach en wee. Bovendien grijpt de engel direct in en beperkt zo de schade, die Jozef had kunnen doen. Al jaren heb ik het gevoel, dat Jozef onrecht wordt gedaan. Hij zal het waarschijnlijk zelf niet zo erg vinden, maar dan schrijf ik dit stukje maar om het in ieder geval een keer geschreven te hebben. read more

Zwarte Piet

Toon Hermans zei ooit in een sketch, dat hij Sinterklaas een vervelende, nare man vond. Hij had daar ook voldoende reden voor. Hij groeide op in een arm gezin en de kinderen in dat arme gezin kregen niets of in ieder geval veel minder dan de kinderen uit rijke gezinnen. Je kunt je de confrontatie op de lagere school van die tijd voorstellen. Sinterklaas is voor Toon dus een nare man. En terecht. Sinterklaas is een commercieel belangrijk fenomeen. Een andere reden voor zijn bestaan kan ik niet bedenken. Nu ja, op scholen is het natuurlijk leuk om met pepernoten te gooien en de kinderen creatief bezig te laten zijn, maar verder is het commercie. Ik las echter dat diezelfde commercie zich steeds verder van Sinterklaas verwijdert vanwege de pietendiscussie. De retailers willen het risico niet lopen, dat ze tegenover hun klanten de verkeerde keuze maken tussen zwarte, roetveeg, blauwe of gewoon helemaal geen Pieten. Ze gaan liever inzetten op het kerstfeest als kadofestijn.

We noemen het een kinderfeest. We noemen het Hollandse folklore tot en met het gooien van eieren naar hen met wie je het niet eens bent (of gewoon omdat je het leuk vindt eieren te gooien) en het matten met de politie dat je ook kent van de uitwedstrijden van je eigen voetbalclub. He lijkt zo onderhand wel een godsdienstoorlog. En we hebben het over een verzinsel, dat al eeuwen aan kinderen wordt verteld. Wellicht zal er ooit een pedagogisch dreigen achter hebben gezeten (wie stout is de roe), maar aangezien corrigerende tikken niet meer mogen moeten we nu een andere weg voor onze machteloze gevoelens van binnen zoeken en kiezen de eieren. Een vraag is natuurlijk wel waar die machteloosheid vandaan komt. Is het de leegte van onze welvaartsstaat? Is het de verveling die over ons komt als we het laatste level van onze videogame hebben gespeeld? We noemen het een kinderfeest …. Laat Toon het maar niet horen.

Ondertussen plakt de commercie op het kerstfeest een kerstman. Ooit overgewaaid uit Europa is hij in de VS een combinatie van Father Christmas en Sinterklaas en pas goed op de commerciële kaart gezet door Coca-Cola. Zijn hulpjes zijn elfjes. Gelukkig zijn die pure fantasie, dus wie kan zich dan gediscrimineerd voelen? En wij importeren de fantasiefiguur weer terug naar Europa. Hij herinnert ons in ieder geval niet aan ons slavernijverleden, dus dat is dan weer meegenomen. Toch zou Toon niet echt blij zijn worden van deze figuur, want het onrechtvaardige in kadotoewijzing gaat nog steeds door. Maar dat komt door de wereld, die wij met zijn allen hebben gebouwd. Binnenkort gaan de armen demonstreren tegen de kerstman en zullen de folkloristisch aangelegde landgenoten (van welke etnische komaf dan ook) hen bekogelen met eieren.

Wat te doen? Als we nu eens kerst laten zijn wat het is? Gewoon een herdenken en vieren van de geboorte van Jezus Christus, die de armste onder de armen werd, de rijken vertelde dat ze ver van het Koninkrijk van zijn Vader zaten en ons allen opriep tot naastenliefde en liefde tot God. Zou dat helpen? Dan delen we alles samen in Jezus’ naam. Of zouden we dan toch weer de neiging gaan krijgen om te protesteren en in plaats van met eieren te gooien gaan dreigen met hamers en spijkers?

Waarom geen reactie op #Loonstra?

“Waarom doet het nieuwste boek van Bert Loonstra geen stof opwaaien onder theologen?”, vraagt Hans Bügel zich af in een blog. Ik kwam via de site van Bert Loonstra zelf via een link bij Hans Bügel en wilde meteen het boek nog eens lezen. Waarom was ik niet aan de praat gegaan naar aanleiding van het boek? Na herlezing kan ik nog steeds alleen maar waardering hebben voor de gave die Bert heeft gekregen om dingen niet alleen maar grondig en consequent te onderzoeken en op te lijnen, maar het ook nog eens helder onder woorden te brengen. De inhoud van zijn boek is niet nieuw voor mij, hoewel hij wel een niche in de gesprekken rond het begrijpen van de zwijgteksten van Paulus gevuld heeft. Die niche bestond in het feit, dat we niet goed raad wisten met het feit, dat Paulus enerzijds de vrijheid in Christus propageert tegenover de wet en zelfs met losmaking van de wet, maar anderzijds wettische regels lijkt te geven. Die niche heeft Bert gevuld met duidelijk spreken van de Schrift. Lees zijn boek, waarvoor dank!

Maar waarom reageerde ik dan niet? In ieder geval vanwege de grote mate van evidentie van het geschrevene. Het is zo klaar als een klontje voor mij. Moet ik dat dan gaan zeggen? Ik leef al jaren met de overtuiging, dat het evangelie van Jezus Christus contemporaine toepassing vraagt en daarom steeds in de vigerende cultuur moet worden ingelezen en van die cultuur gebruik moet maken. Het is voor mij de essentie van Christus’ opdracht om alle volken te leren onderhouden wat Hij ons geboden heeft, namelijk liefde tot God boven al en liefde tot de naaste. Dat je dan in de ene tijd slavendienst aanvaardt als aanwezig in de cultuur en in een andere tijd slavendienst afkeurt is heel normaal. Het is meegaan met de tijd om het evangelie te kunnen voorleven en verkondigen. Zo moest er ook de dag komen dat de mensen niet meer patriarchaal zouden denken en dus de zwijgteksten qua inhoud naar een andere tijd zouden worden verwezen en qua bedoeling anders toegepast zouden gaan worden. Dat alles is voor mij niet nieuw. Zo leeft Gods Woord. En, nogmaals, Bert heeft dat heel mooi weergegeven.

Maar er is nog een reden, waarom ik niet reageerde, namelijk het kerkelijk proces. En nu wordt het lastig. Uitgaande van de evidentie van Berts analyse zou je verwachten dat kerken oog krijgen voor de verschillende uitlegkaders waarin mensen de bijbel verstaan. Het uitlegkader is in Almere anders dan op de Veluwe of in Drenthe en daarmee de vormgeving ook. Beide laatste omgevingen ken ik een beetje en weet dat men daar veel patriarchaler denkt dan in Almere. Vanuit Almere gezien is het niet moeilijk om patriarchaal denkende mensen hun eigen kerkstructuur te gunnen, wetend dat het evangelie van vrije genade anders niet bij hen binnen komt. En dat weten we al jaren. Mijn catechiseermeester trok een pandjesjas en streepjesbroek aan als hij voorging in een Bewaar het pand gemeente, maar bij ons droeg hij een combinatie met stropdas (of zonder soms). Anders komt het evangelie niet binnen, zo zei hij. Maar zijn preken bleven dezelfde en hij vond de nadruk die in sommige kerken op de ambtelijke kleding werd gelegd ook niet interessant. Het wordt alleen bijzonder lastig als de ene kerk van de andere gaat zeggen dat ze de Waarheid niet dient, terwijl het gaat om cultuurtoegepaste prediking en vormgeving. Het gevaar bestaat dat als de ene kerk de andere op deze punten de les blijft lezen en blijft binden aan cultuurgebonden toepassingen het Woord schipbreuk gaat leiden in de levens van de mensen. En dan sla je als kerk toch wel enorm de plank mis! Inmiddels maken we voor zendingsgemeenten al uitzonderingen, dus we leren het wel!

Nog één stap verder. Je ziet dat hier het landelijk kerkverband voor een uitdaging staat. Er zullen zonder meer vele broeders en zusters zijn, die (bijvoorbeeld) met grote weerzin denken aan de mogelijkheid dat een vrouw in het ambt zou staan. Wat moet je met die weerzin in een kerk waar de weerzin juist precies tegenovergesteld is? Een eeuwenoude vraag. Wie is de zwakste, wie is de sterkste? Wie moet wie dienen en geldt dat bovenplaatselijk ook voor landelijke verbanden? Ik heb bij het zingen van andere liederen dan psalmen wel eens aan broeders uit een andere gemeente gevraagd of wij dan zo hard zongen, dat ze het bij hen konden horen? Het gesprek ging in ieder geval over waar het over gaan moest: De één doet het wel en dient de HEER en de ander doet het niet en dient de HEER. En daarom hoop ik van harte, dat we meer en meer zullen leren elkaar te aanvaarden zoals Christus ons aanvaard heeft tot heerlijk van God.

 

Wie staat hoger, de Schrift of mijn lezen?

Nog één blogje naar aanleiding van wat mijn broeder en collega Arie Versluis in de Wekker schreef. Dit blogje gaat over de relatie tussen Schrift, kerk en kerkenverband. Ik neem mijn uitgangspunt in wat in de Wekker stond te lezen: “En misschien moeten we er ook eens over spreken hoe het komt dat we de Schriften soms zo verschillend verstaan. We hebben elkaar als kerken gekregen en we hebben elkaar nodig. Ook los van de laatste weken is bezinning op de verhouding kerk en kerkverband daarom zeer nodig.”  Ik ben blij met deze woorden. Ze ademen het vertrouwen dat we niet spreken over verschillende visies op de identiteit van de Schrift, maar over de verschillende manieren van lezen van de Schrift. Daarmee plaats je het gesprek in de kring van onderling vertrouwen en wederzijdse verrijking. Dat vertrouwen onderstreep ik van harte. Binnen onze kerken kun je uiteenlopende manieren van lezen van de Schrift tegen komen, maar geen verschil in positie als het gaat om de identiteit en het gezag van de Schrift. De vraag of het interessant is te spreken over waarom we de Schrift soms zo verschillend lezen laat ik nog even onbeantwoord. Ik zie dat zelf als een gegeven en ervaar de verschillende manieren van lezen als een verrijking en verdieping. Ook wanneer uit die verschillende manieren van lezen verschillende kerkelijke praktijken komen zie ik dat als een van God gegeven verrijking en uitdaging. Dat gezegd zijnde kan ik niet ontkennen dat het feit dat delen van mijn manier van lezen wel eens worden weggezet als onbijbels mij diep raakt. Maar dat neemt niet weg, dat ik van harte leer van andere manieren van lezen.

Het zal dan ook niet verbazen dat ik blij ben als die verschillende manieren van lezen worden gestimuleerd. Sommige broeders en zusters om mij heen (in de kerk van Almere) laten niet na mij er op te wijzen, dat die ruimte lang niet aan iedereen is gegeven. En ik zie en hoor de worsteling van gemeenteleden op dit punt. Het is voorwaar niet gemakkelijk om andere meningen, gedachten en uitleggingen te horen dan die welke jou vertrouwd zijn en waar je je veilig bij voelt. Toch lijkt het mij niet de taak van bijbellezers en -uitleggers om de dingen maar zo te zeggen en uit te leggen dat de hoorder zich daar prettig en veilig bij voelt. Het Woord van God is een tweesnijdend scherp zwaard en dat weet iedereen, die zich wel eens aan dat Woord gesneden heeft. De verschillende manieren van lezen zijn dan ook, mits je uitgaat van de gemeenschappelijke belijdenis dat de Schrift het Woord van God is, een middel in handen van de Geest om uit de voorraad oude en nieuwe dingen tevoorschijn te halen. En daarbij geloof ik dat Gods Geest alle factoren kan gebruiken, die ons verschillende lezen veroorzaken. Opvoeding, karakter, opleiding, leeftijd, relaties en wat al niet meer zijn van invloed op ons lezen, verstaan en uitleggen van de Schrift. Maar variëteit is een gave.

Het is dan ook denkbaar dat waar die variëteit een plaats krijgt de plaatselijke kerk een andere plek is dan wanneer die variëteit geen plaats krijgt. Hoezeer wij ook verlangen naar één-vormigheid en één-duidigheid, het lijkt mij geen reële verwachting dat die in een geloofsgemeenschap onder gezag van de Schrift snel te vinden zullen zijn. Wellicht op een aantal punten vrij snel, maar op andere punten nooit. Wanneer die variëteit een plaats krijgt in de lokale kerk zul je die variëteit ook in het verband van kerken gaan zien. En dat lijkt mij niets nieuws. Zolang ik predikant ben lees en beluister ik preken van collega’s. Om er van te leren. Het internet geeft mij ruim toegang. We preken zeker niet allemaal hetzelfde en dat is maar goed ook. Toch ben ik nog geen preek tegen gekomen waarbij ik het vermoeden kreeg dat de belijdenis aangaande de Schrift en het gezag van de Schrift een andere was dan de mijne. Sommige preken stonden qua vorm, opbouw en inhoud ver bij mij vandaan, maar de Schrift was en bleef de Schrift.

En als we dan constateren “dat we elkaar als kerken hebben gekregen en dat we elkaar als kerken nodig hebben” hoor ik  bijna een nieuwe tijd aanbreken. Vaak hebben we elkaar als kerken helemaal niet nodig gehad en hebben we elkaar helemaal niet als gave ervaren, laat staan dat we dat hebben uitgesproken! Niettemin is op deze dag dat geloofsstatement voor mij actueel en toepasselijk. Uiteraard besef ik de enorme uitdaging die dat statement in onze tijd met zich meebrengt, maar het lijkt mij toe dat we wellicht niet hoeven te spreken over hoe het komt, dat we zo verschillend lezen, maar dat we mogen beginnen met naar elkaar te luisteren in het lezen en elkaars lezen, uitleggen en toepassen mogen aanvaarden als gave en als uiting van de veelkleurige rijkdom van Gods genade voor mensen als wij.

 

Wind of begrenzing?

Mijn broeder Arie Versluis schreef in een paar zinnen in de Wekker nog meer wat verdere reactie oproept. Een kort blogje wijd ik aan een gedeelte van zijn woorden. Hij schreef naar aanleiding van het feit, dat de classis Apeldoorn inzake vrouw en ambt een ander besluit had genomen dan de synode van de CGK:: “Niemand is erbij gebaat dat bij zo’n ingrijpend en gevoelig onderwerp elke classis zijn eigen beleid gaat bepalen, met mogelijke verschillen tussen de classes als gevolg.”

Deze woorden verraden de overtuiging dat er op punten waarop de synode beslist uniformiteit in mening en denken bestaat of moet ontstaan. Alle kerken, classes en PS-en zouden zich met de uitspraak van de GS moeten conformeren. En die overtuiging lijkt goede papieren te hebben omdat een handtekening onder de kerkorde vertelt, dat alle ambtsdragers, dus alle stemgerechtigden in dit kerkelijk proces, zich zullen houden aan wat de GS besluit. Aan deze mening ligt echter een verwarring ten grondslag. Men verwart kerkelijk eenheid met eenheid in geloof en geweten. Soms komen geloof en geweten diametraal tegenover een beslissing te staan die door de kerkelijke eenheid is genomen. Dat kun je in de beslissing zelf al zien. Waar ook maar één ambtsdrager ter synode anders gestemd heeft dan de meerderheid is die eenheid van geloof en geweten al niet gelijk aan de kerkelijke eenheid. Op heel veel punten kunnen mensen zich conformeren, maar niet op alle punten. En dat blijkt nu. Conformeren naar geloof en geweten omwille van een kerkelijk eenheid was voor veel mensen op de punten van vrouw en ambt, seksuele identiteit, liturgische vormgeving en nog enkele punten al niet mogelijk. Nu blijkt het ook voor kerken en een eerste meerdere vergadering (classis) niet mogelijk.

Ik schrijf “niet mogelijk”. Het is geen onwil of recalcitrantie, niet het doordrammen van de eigen mening. Met het apostelconvent (Handelingen 15: 8 en 9) dienen wij te buigen voor het feit, dat de Geest aan dezen en aan genen het geloof heeft geschonken. Dat feit dringt aan op aanvaarding van elkaars visie en vormgeving als uitgangspunt voor het gesprek en niet als het te bestrijden doel van het gesprek. Ik zou dus zeggen dat de hele CGK er bij gebaat is dat iedere classes een eigen koers gaat varen. Net zoals de CGK erbij gebaat is dat iedere kerk een eigen koers gaat varen. Het boeiende van dit proces is dat de GS het platform wordt waarop een grotere veelkleurigheid van Gods genade gevierd kan en mag worden. Op dit moment lijkt de GS een regelgever, grensbepaler en structuurhandhaver te zijn geworden. Dat kan niet goed gaan, dat is vragen om scheuring. Die scheuring ontstaat waar kerkelijke eenheid als belangrijker wordt ingeschat dan eenheid in geloof en geweten. Begrijp me goed, ik ben ervan overtuigd dat de leden an de GS op eigen manier consciëntieus (pogen te) werken. Waar het mij om gaat is dat mijns inziens elke classis wel degelijk een eigen koers vaart zoals elke kerkenraad dat doet. En dat weten we allang. Welkom in de post-individualistische samenleving in welke het Woord ook klinkt zoals in alle samenlevingen voor ons.

Deze woorden roepen natuurlijk heel veel spanning op. Het is echter de vraag of je die spanning als uitdaging ziet of als bedreiging. Ik zeg: Laat je uitdagen om grotere delen van het Koninkrijk te ontdekken! Wat dat betreft ben ik het van harte met Arie eens: “Bovendien, en veel belangrijker, zullen we het inhoudelijke gesprek moeten voeren. …. Dan is een discussie over regelingen echter te weinig.”  

Bezinning door constatering

Mijn gewaardeerde broeder en collega, die ik zeer vertrouw, Arie Versluis schreef in de Wekker van 26 oktober j.l. naar aanleiding van de laatste reuringen in ons kleine kerkenverband: “Bovendien, en veel belangrijker, zullen we het inhoudelijke gesprek moeten voeren. ….. En misschien moeten we er ook eens over spreken hoe het komt dat we de Schriften soms zo verschillend verstaan. We hebben elkaar als kerken gekregen en we hebben elkaar nodig. Ook los van de laatste weken is bezinning op de verhouding kerk en kerkverband daarom zeer nodig.” Een paar dingen laat ik in mijn reactie hierop liggen. De relatie tussen schriftverstaan en kerkenverband bijvoorbeeld. Die is voor een volgend blog. En ook het gedeelte, dat ik met ….. heb weggehaald hou ik voor later. Waar het mij nu om gaat is het zinnetje, waarin Arie opmerkt dat we ons eens moeten afvragen hoe het komt dat we de Schriften soms zo verschillend verstaan.

Mijn eerste reactie is blijdschap. Het doet me goed te horen dat de constatering wordt gedaan dat we de Schriften soms zo verschillend verstaan. Dat feit is namelijk al zo oud als de Schriften zelf. De Schriften zijn een communicatiemiddel tussen de Allerhoogste en de mensen op aarde. De Allerhoogste weet hoe verschillend mensen zijn. Wij kunnen van onze kant slechts een flauw besef hebben van de grootsheid en veelkleurigheid van de genade van de Allerhoogste. De HEER beschrijft bij tijd en wijle die veelkleurigheid wel en vertelt ons ook, dat Zijn gedachten niet onze gedachten zijn, maar die veelkleurige genade is niet in mensenwoorden uit te drukken en zijn gedachten niet te vangen in letters en zinnen. Het is God niet mogelijk om Zijn grootheid vast te leggen in een boek. En dat wat Hij wel heeft vastgelegd van zijn grootheid is voor mensenbreinen tot op de dag van vandaag nog veel te groot. En dan hebben we het nog over een boek, dat zo klein is dat je het de hele dag kunt meedragen. Daarbij zijn de mensen zelf te verschillend om de Schriften eenduidig te kunnen lezen en uitleggen en dat is al zo vanaf de dag dat een eerste woord van God aan Hebreeuwse karakters werd toevertrouwd. Dus op de vraag hoe het komt dat we de Schriften soms zo verschillend verstaan weet ik het begin van het antwoord wel.

Nu ken ik mijn broeder Arie als iemand, die in het lezen en de uitleg van de Schriften een wat meer op uniformiteit gerichte weg bewandelt dan ik. Het is zijn passie om te verdiepen en uit te leggen, maar neemt daarin duidelijk minder ruimte in dan ik. Wellicht is dat karakter, de leeftijd, de opvoeding of persoonlijkheid. Wie zal het zeggen? Het is voor hem een hele stap te constateren dat we de bijbel soms zo verschillend uitleggen. Ik kan gerust zeggen dat ik me door die woorden ook herkend, gewaardeerd en vertrouwd voel. De drempel waar men (ik weet niet of Arie die drempel al voelt) vervolgens tegenop loopt als men dat inzicht heeft verworven is de drempel van het loslaten. Sommige bijbellezers haken bij dit inzicht af en kiezen voor de weg van een eenduidige uitleg. Men sluit de hekken en trekt zich terug op het terrein van de eigen inzichten, die men dan als enig juiste of meest juiste inzichten ziet. Voor hen is de drempel te hoog. Andere lezers stappen over de drempel en gaan met waardering voor de integriteit van andere lezers luisteren naar de varianten op hun eigen lezen. Ze laten hun eigen lezen niet los, maar brengen die in in het veelkleurige palet dat ze aan de andere kant van de drempel tegenkomen. Het laat zich raden dat de lezers die voor de drempel blijven staan het gedrag van hen die er over stappen duiden als verslapping en verwatering van de ware leer. Daar kunnen we helaas niets aan doen. Het is een kwestie van gebrek aan vertrouwen dat de HEER van het Woord Zijn Woord bewaart naar Zijn belofte.

Zij die de drempel overstappen komen in een land waar geloof nodig is en wel geloof in de trouw en de genade van de Allerhoogste. Zij geven zich over aan een dynamiek tussen mensen, zoals de HEER zich door Zijn Woord heeft overgegeven aan die dynamiek tussen mensen. Deze lezers hebben geloof nodig, dat de HEER trouw is aan Zijn Woord, dat het leven een gave is en niemand zijn broeder meer lief kan hebben dan wanneer je je leven geeft voor die broeder. In dat land van dynamiek leeft de kerk, maar ontstaan er geen versteende vormen. In dat land waait de wind van Gods Geest, maar weet niemand waar hij vandaan komt of waar hij heen gaat. In dat land verliezen mensen zichzelf aan de Waarheid, sterven ze met die Waarheid om met Hem op te staan in een nieuw leven. En ja, het Woord blijft bestaan en zal weer nieuwe en oude uitleggingen met zich mee brengen naar de volgende tijd totdat Hij komt. Mijn advies: Als je van de HEER de durf krijgt stap dan over de drempel. Het land is schitterend!

de kerkelijke sterfhuisconstructie

“De buurt zit niet te wachten op de traditionele kerk”, zei ik. Een gesprek met een broeder uit een andere traditionele kerk over het feit, dat zijn gemeente zich de vraag was gaan stellen wat “de buurt” zou missen als de kerk er niet meer zou zijn. De buurt zal niets missen. Dat wat je als traditionele kerk biedt aan de buurt kun je meten, de belangstelling er voor ook. Sommige traditionele kerken hebben niets met de buurt. Hooguit zijn er enkele buurtgenoten lid van de kerk, maar dat is nog geen binding met de buurt. Andere kerken bieden koffie-ochtenden, voedselprograma’s, kinderclubs, sociale begeleiding en hand-en-span-diensten waar gevraagd. Dat zal de buurt dan missen, maar die vraag hoef je niet te stellen omdat hij al beantwoord is. Als je de vraag moet stellen wat de buurt zal missen als je er niet meer bent is het antwoord ook duidelijk: Niets. Als je nog niets hebt geboden, geen plek hebt in de buurt, zal de buurt je niet missen.

En de traditionele kerk staat al zo lang in de buurt, dat de buurt vaak de kerk niet eens meer ziet. Soms komen er mensen onze kerk binnen, zeggen dat ze al dertig jaar in de buurt wonen, maar nog nooit hebben geweten dat dit een kerk was. En dat terwijl ze elke dag boodschappen doen bij de AH aan de overkant van het plein. Nu denk je wellicht dat ze dan toch maar de kerk binnen zijn gekomen na dertig jaar. En dat is waar, maar om een andere reden dan de core-business van de kerk. Daar hebben ze nog nooit wat van gemerkt. En de kerkgenoten staan daar voor het grootste gedeelte ook niet bij stil. Voor hen is de kerk zondagmorgen, een preek en de koffie. Daarna is er weer hun eigen leven en buurt. Dus de traditionele kerk en de buurt …. Ik denk niet dat de één op de ander zit te wachten. (Voor de goede orde: Ik spreek over de kerk, die al decennia in zijn eigen ritme leeft en niet over allerlei nieuwe kerkvormen.)

“Dus dan is de kerk een sterfhuis?”, vroeg mijn gesprekspartner. Die vraag doet mij vermoeden dat zijn gemeente haar vraag is gaan stellen omdat het voortbestaan van hun kerk in gevaar is. Mijn antwoord is om die reden ronduit “ja”. De traditionele kerk moet sterven. Dat doet zij overigens al. Veel jongeren onder de vijftig hebben de daad al bij het getuigenis van hun ouders gevoegd en besteden hun tijd op zondagmorgen (en andere weekmomenten) op een andere plek dan in de kerk, waar ze de relevantie niet meer van zien. En dat zijn dan de mensen, die de kerk jaren van binnen hebben gekend. Dus de kerk sterft en de buurt ziet het waarschijnlijk niet eens of het moest zijn dat ze op zondag opeens meer parkeerplaatsen tot hun eigen beschikking hebben als ze naar de AH gaan. Maar mijn “ja” op de vraag van mijn broeder heeft een veel diepere betekenis. Wij leren als kerken in onze tijd een zware les. Wij leren wat Jezus bedoelde toen Hij zei “als een graankorrel niet in de aarde valt en sterft, blijft het één graankorrel, maar wanneer hij sterft draagt hij veel vrucht.” Maar hoe leer je als kerk sterven? In ieder geval niet door een “sterf-workshop” te organiseren of een “missieplan voor dood gaan” te schrijven. Wij worden in onze tijd gedwongen om het pand te verlaten. Buitengekomen zitten wij tussen de “gewone mensen”, die ons voorgingen op die weg. Wat over is van de kerk delen we uit tot er in onze ogen niets meer over is. Wellicht gelooft één van ons nog in het woord van Jezus dat het sterven veel vrucht zal dragen en geeft hij in die hoop weg “wat van Christus is” (de letterlijke betekenis van het woord kerk). De Geest zelf dwingt ons het pand uit en het gebouw te sluiten. Alle inwendige waarden waar de kerk voor vocht (en soms nog vecht) verdwijnen wanneer de Geest ons zaait in de wereld. Alleen zo zal Zijn Koninkrijk zichtbaar worden onder de volken. Maar ging Jezus Christus die weg ook niet? Waar ben je dan bang voor?

Classis, vrouw en ambt

Tot mijn verbazing las ik dat de classis Apeldoorn van de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) aan de kerk van Arnhem toestemming had gegeven om zich op het punt van de invulling van de kerkelijke ambten niet te houden aan de kerkorde van de CGK. Dat klinkt voor hen die de kerken kennen óf als een doorbraak óf als obstructie.

Het kan klinken als een doorbraak als je bedenkt dat een meerdere kerkelijke vergadering groen licht geeft voor de uitvoering van de wens van veel kerken om op het punt van het kerkelijk ambt het onderscheid tussen man en vrouw los te laten. “Het kan klinken ….” Het is namelijk geen doorbraak, het is een onmogelijkheid. Een kerkelijke organisatie stelt zijn eigen regels en dat mag in Nederland. Diezelfde kerkelijk organisatie kan zijn regels wijzigen. Maar die organisatie kan zijn eigen regels niet niet-houden. Waar de kerkelijke organisatie een ambt definieert als belangrijk onderdeel van bestuur en gezag en bij dat ambt bepaalt dat alleen mannen ambtsdragers kunnen zijn kan de organisatie de regels wel veranderen, maar niet niet-uitvoeren. In die zin is de toestemming van de classis Apeldoorn eigenlijk inhoudsloos. Deze toestemming kan niet worden uitgevoerd zolang de kerk van Arnhem deel is van die kerkelijke organisatie. Het is organisatorisch juist te zeggen, dat je niet in een voetbalwedstrijd moet gaan spelen naar de regels van rugby. Bij voetbal gebruik je alleen je voeten en bij rugby handen en voeten. De vergelijking van CGK/NGK met voetbal/rugby is krom, maar hier in zekere zin adequaat. De vergelijking is adequaat omdat we het hier hebben over een door mensen opgetuigde organisatie. Het gaat dan ook in de eerste plaats om het kerkelijk ambt. Diezelfde CGK hebben eerder al uitgesproken dat dat kerkelijk ambt niet zomaar en zonder meer uit de bijbel te halen is. (“De huidige ambten zoals wij die kennen in ons kerkverband zijn niet rechtstreeks afkomstig uit Oude en Nieuwe Testament . In de kerkelijke en theologische traditie waarin wij staan, heeft een verwerking van de bijbelse gegevens plaatsgevonden“)  En dat ben ik van harte met de CGK eens. Natuurlijk zijn er bijbelse elementen gebruikt om het kerkelijk ambt vorm te geven, maar het blijft een onderlinge menselijke afspraak, een menselijk organisatorische regeling zonder goddelijke pretentie. Mag dat niet? Natuurlijk mag dat. Maar denk niet dat die kerkordelijke regeling één op één een bijbelse vormgeving is. Niettemin is het geen doorbraak als de classis deze toestemming geeft. Het lijkt meer op het aanwijzen van een stukje van het voetbalveld waar je de bal wel met je handen mag spelen.

Is het dan een obstructie? Nee, ook dat niet. Waar de kerken mee worstelen is het feit, dat (a) er tussen het kerkelijk ambt en de bijbelse bedieningen en gaven geen is-gelijk-teken staat en (b) er een op den duur onhoudbare spanning bestaat tussen het kerkelijk ambt enerzijds en het gegeven dat er in Christus geen onderscheid tussen mannelijk en vrouwelijk (Gal. 3) is anderzijds. Wat de classis doet is (neem ik aan, ik was er niet bij) pogen ruimte te bieden zodat die beide punten niet zullen leiden tot een breuk in de kerkelijke organisatie. In die zin streeft de classis als meerdere vergadering een prijzenswaardige beheerfunctie na. Wellicht zouden meer meerdere vergaderingen dat moeten doen. Dus lijkt het mij geen obstructie, maar wel kerkelijk-organisatorisch onmogelijk.

Neemt niet weg, dat het de eerste meerdere vergadering is, die onderkent dat er op het kerkelijk speelveld een overlapping is van een voetbalveld (CGK) en een rugbyveld (NGK). Tot op heden werden daar de voetbalregels toegepast, i.e. je mag alleen met je voeten de bal spelen. Nu zegt een meerdere vergadering dat je in die overlappende stukken veld ook je handen mag gebruiken. Dat is nieuw. En het is een meerdere vergadering. We zullen wel merken hoe dat gaat lopen.

Ondertussen zitten veel kerken met een probleem. Dat geldt voor samenwerkingskerken zoals Arnhem, die zich houden aan twee reglementen, maar het geldt ook voor kerken die zich maar aan één reglement hoeven te houden. Het probleem is de discrepantie tussen het kerkelijk ambt en een aantal bijbelse gegevens die door de tijd heen zwaarder zijn gaan wegen. Bij die laatste denk ik met name aan de afschaffing van discriminatie op sexe, ras en sociale status in Christus (Gal. 3 en Col. 3). De Geest geeft het geloof door alle menselijke onderscheidingen heen en maakt geen onderscheid meer. Maar de kerk blijft onderscheidingen kerkelijk legitimeren terwijl de tijd ons in dit geval op bijbels aandoende wijze inhaalt. Onze maatschappij is al veel verder op de bijbelse lijn van niet-discrimineren dan de kerkelijke organisatie. En wat moet je dan als plaatselijke kerk? Moet je je dan houden aan wat de organisatie van je vraagt en waar je ooit je handtekening onder zette of dien je verruimend inzicht over de toepassing van de vrijheid in Christus te volgen? Waar gaat het beste getuigenis naar buiten van uit?

In die zin: Hulde voor de classis Apeldoorn! Het besluit is kerkelijk naïef, maar wel een adequate vormgeving van wat al decennia lang als spanning in lokale kerken voelbaar is. Wellicht is dit de kans voor de kerkelijke organisatie om de volgende stap te zetten op de weg waar de CGK al jaren geoefend op wandelen, namelijk het “aanvaardt elkaar zoals Christus ons aanvaard heeft tot heerlijkheid Gods”. Noblesse oblige, je bent kind van de Eeuwige en draagt de naam van Zijn Zoon. Hij aanvaardde ons in Hem en in Hem zijn onderscheidingen weggevallen, die nu nog in kerkelijke regering en gezag bepalend zijn.