autonomie

De post-individualistische gemeenschap (45)

Je zult vinden!

Dat weet ik zeker! Als je de naaste zoekt zul je vinden. Je zult jouw naaste vinden maar als ik Jezus mag geloven ook veel meer dan je naaste, namelijk de zin van jouw bestaan. In ieder geval is het vinden van jouw naaste de ultieme bevrijding uit de ratrace van het hyper-individualisme. Zo gefocust als we tegenwoordig zijn op eigen verantwoordelijkheid en zelfverwerkelijking is een hyper-individualistische levenshouding die gericht is op het “ik”, mijn “zelf” niets anders dan een kamikazevlucht. Maar de gerichtheid op jouw naaste is daarentegen bevrijding. En ook die gerichtheid op jouw naaste plaatste jou niet buiten een individualistisch kader. Het is immers jouw keuze, jouw inzet, jouw verantwoordelijkheid. Maar de relatie met jouw naaste zal je behoeden voor burn-out en leeglopen op eigen doelen. De naaste is immers een mens van vlees en bloed als jij. read more

De post-individualistische gemeenschap (42)

Van kerk naar gemeenschap: De valkuilen

Deze blog is voor mensen die heel erg hopen dat er na de teloorgang van de kerkinstituten toch nog een kerk zal zijn zoals die waar zij zich min of meer in thuis voelden. Natuurlijk had iedere deelnemer wel punten in dat instituut die niet prettig of gewenst waren. Maar je nam die punten voor lief omdat de rest van het instituut voldoende bood om je thuis bij te voelen. Deze mensen zien doorgaans met lede ogen aan dat het instituut leegloopt en raken wellicht vertwijfeld. Daar kan ik best in meevoelen, maar verwijt dat niet aan mijn medemens die het instituut verlaat om het in te ruilen voor een ander instituut of zich helemaal niet meer bij een instituut aan te sluiten. En daar ligt al een eerste waarschuwing. Verwijt het de ander niet. Als je in die valkuil stapt kom je nooit verder. Jij niet en die ander niet. Het is individualistisch gesproken niet mogelijk om de verantwoordelijkheid om jouw instituut in stand te houden bij een ander te leggen. Niet mogelijk. Dat is namelijk de kern, de reden, de motivatie van de overgang van collectivisme naar individualisme. read more

De post-individualistische kerk (40)

Het uitsterven van collectieven

We hoeven niet veel moeite te doen om te constateren dat de groepen van de eerste helft van de 20e eeuw hun nut tegenwoordig nauwelijks meer kunnen bewijzen. PvdA, CDA (CHU, KVP en ARP), diverse kerkgenootschappen en kerkelijke verenigingen en allerlei vakbonden. Ik zal me bij mijn eigen leest houden: Kerkelijke instituten. Je kunt het zelf vergelijken met je eigen sociale of politieke organisaties. Kerkelijke organisaties zijn in de 20e eeuw verstard geraakt tot sociaal dwingende structuren of geheel of gedeeltelijk opgelost in het maatschappelijk verkeer. Waar organisaties nog strak overeind staan zul je een sterke sociale binding aan het dorp, de vrienden of de familie aantreffen. Waar die bindende factoren een kleinere of geen rol spelen in het dagelijks leven zullen de instituten sterk verkleind zijn en in karakter meanderend. Met dat laatste bedoel ik dat de mensen in die kerkelijke instituten een sterke neiging hebben om nu eens aan dit instituut deel te nemen en dan weer een tijd aan dat instituut. De intrinsieke waarde van het geloofsinstituut (het geloof zoals het in het specifieke instituut wordt beleden en beleefd) is nagenoeg verdwenen door het individualisme. Persoonlijk vind ik het lastige van dit verhaal dat veel mensen die wisselen van instituut nog vaak collectivistische argumenten gebruiken. Daar is de leer, de muziek, de organisatie, de groep, het bijbellezen of wat dan ook beter dan hier. Buurmans gras ….. Zo ontstaat een zich repeterende klontering van groepen individuen in steeds wisselende samenstellingen. Maar dan leg je wel de aanleiding en verantwoordelijkheid bij het collectief terwijl je een individualistische keuze maakt. Het instituut zelf heeft geen gezag meer, hoewel je het wel voor een tijdje toekent. Institutioneel zie je dan ook óf verstarring óf vervaging óf wisselende klontering. read more

De post-individualistische kerk (38)

Eigen keuze

Het is op dit punt goed je te realiseren dat we nog steeds bezig zijn met een eigen keuze. Niemand kan een ander dwingen tot naastenliefde. Je kunt mensen dwingen dingen te doen, maar we zagen al dat als dwang de enige reden is om iets te doen je niet kunt spreken van naastenliefde. Het is namelijk niet de eigen keuze van de persoon die handelt. Toch is hier iets bijzonders aan de hand. Laat ik er een voorbeeld van maken. Stel je voor dat jouw buren bij het minste of geringste klagen over geluid dat jij maakt. Of het nu een gaatje boren is of het slaan met een deur of nog iets anders. Hun klagen raakt zelfs aan dingen en handelingen die horen bij jouw dagelijkse leven, zoals douchen, het lopen op de trap of het doorspoelen van het toilet. Daarbij komt ook nog dat het contact met de buren inmiddels helemaal is komen te staan in het teken van hun klachten. Er is geen ander contact meer met hen en jij kunt niets anders meer dan denken aan klachten als het om de buren gaat. Je mijdt ze en hoopt dat ze niet zullen aanbellen. Wat is dan de zin van jouw leven? Anders gevraagd: Wat is dan naastenliefde? read more

De post-individualistische kerk (36)

Schrille tonen

In het vorige blogje gebeurde er iets merkwaardigs en ik hoop dat je het zag, zodat je het kritisch kunt benaderen. Het leek net alsof een abortus de revue passeerde zonder dat er een ethisch oordeel werd gegeven over de abortus zelf. Er zijn veel mensen die dat heel erg prettig vinden, omdat dat betekent dat deze keuze hoort bij de individualistische autonomie van de mens. Maar er zijn er ook heel veel die dat helemaal niet prettig of juist vinden, omdat het leven zelf beschermwaardig is en één individu alleen niet mag beslissen over het leven van een ander individu en zeker niet een individu dat zichzelf niet kan verdedigen. En onder die laatsten zijn heel wat christenen. Er lijkt dus kortsluiting te ontstaan tussen de opdracht van Jezus aan de ene kant (naastenliefde) en hoe mensen op grond van de naastenliefde zouden kunnen denken over en handelen in het beëindigen van de zwangerschap aan de andere kant. Deze kortsluiting kun je voorkomen door collectief te denken. De bijbelgeleerden, de filosofen of de wetgevers stellen vast wat wel en wat niet uit naastenliefde is en daar handelen we naar. Dan wordt iemand in zijn individuele handelen gerechtvaardigd door de collectieve regel. Maar in deze abortuskwestie is dat voor individualisten niet te verteren. Geen wetgever, geen filosoof, geen bijbelgeleerde vertelt mij dwingend wat ik wel of niet met mijn leven en mijn baarmoeder zal doen. Nu kun je je zwaar gaan verzetten tegen het individualisme ten faveure van een collectief vastgestelde leefregel. Dat zou zelfs aanvaardbaar lijken omdat het kind dat groeit wel een individu is maar geen zeggenschap heeft. Hier ligt dus een grens van het individualisme, namelijk bij de vraag of een individu zelf kan beslissen. Maar voor de moeder gaat geen enkele collectieve beslissing werken als die anders is dan ze individueel zou hebben genomen. Op dit moment is de vraag relevant: Hoe “werkt” de naastenliefde in een situatie als deze? read more

De post-individualistische kerk (35)

Jouw melodie (2)

Het is jouw melodie! Daar eindigden we het vorige blog. Hopelijk rezen je daar de haren wat ter berge. Want het zou toch ongehoord zijn als Josef Mengele zou beweren dat zijn woorden en daden in Auschwitz uit liefde waren en wij dat dan maar gewoon zouden moeten aannemen omdat er geen objectieve norm is! Over topcrimineel gesproken (ook vorige blog). Ik hoop uiteraard dat je het mee kunt maken als ik zeg dat ik vind dat de heer Mengele zijn leven niet gaf voor zijn naaste. Hij kan zelf die overtuiging hebben gehad, maar dat wil niet zeggen dat hij mij of de meerderheid van de wereldbevolking ermee overtuigt. Maar de vraag is natuurlijk wel of ik moet bepalen of die daden uit naastenliefde waren ja of nee. Ik ben verantwoordelijk voor mijn eigen daden. En als het binnen mijn taken en mogelijkheden valt om de heer Mengele loon naar werken te doen toekomen zou hij zeker niet in vrijheid verder leven tussen mensen voor wie hij evident een bedreiging is. Sterker nog: Volgens de bijbel mag iemand die het leven van een ander neemt niet meer vrij tussen mensen leven. Maar ik ben geen rechter en geen beul. De rechters die naar aards recht de daden van de heer Mengele moeten beoordelen kunnen hem horen zeggen dat hij alles uit naastenliefde deed. (Ik vermoed dat hij dat niet deed, maar dat hij de naastenliefde een zwaktebod vond, maar ik kon geen citaat van hem in die zin vinden.) Maar dat wil nog niet zeggen dat de rechters zich verder met die verklaring tevreden moeten stellen. Zij hebben de naastenliefde vorm te geven in hun eigen werk en hun werk is oordelen naar aardse recht. read more

De post-individualistische kerk (34)

Jouw melodie (1) (Ik heb dus een tweede blogje nodig hiervoor. Ik zal ze tegelijkertijd publiceren.)

Als we het beeld van de bourdon en de chanter (blog 33) nog even vasthouden kunnen we een volgende stap zetten op onze weg naar ontdekken van zin. Het lijkt zo te zijn dat naastenliefde de grondtoon, de basis, de essentie is van zingeving als je het aan Jezus vraagt. Toch zullen we uitgaande van die grondtoon niet allemaal hetzelfde doen. Wat wij doen is namelijk van heel veel factoren afhankelijk. Bijvoorbeeld je eigen mogelijkheden, de situatie waarin je je bevindt, je eigen afweging van goed en kwaad of de afweging die jouw naaste maakt van goed en kwaad. Dan mag de grondtoon naastenliefde zijn, onze woorden en daden binnen die naastenliefde kunnen oneindig verschillen. Die verschillen kunnen zelfs zo groot zijn dat ze elkaars absolute tegenover lijken. En nu passeren we een lastig punt: Is er een objectieve maat aan de hand waarvan we kunnen vaststellen wat uit naastenliefde is gedaan en wat niet? read more

De post-individualistische kerk (32)

Een wijze waarschuwing

“Waarom bent u in woede ontstoken en waarom heeft u uw hoofd laten zakken? Is het niet zo dat u, als u het goede doet, uw hoofd kunt opheffen? Maar als u niet het goede doet, ligt de zonde aan de deur. Naar u gaat zijn begeerte uit, maar ú moet over hem heersen.” Woorden van “Ik Ben” (naam van God in de bijbel), die je in Genesis 4:6-7 kunt lezen. Hij spreekt Kaïn aan. Kaïn betekent zoiets als “een vent”, “een hele kerel”. Daartoe was hij bestemd door zijn moeder Eva. Die naam moest hij zijn hele aardse bestaan dragen. Dat klinkt in aardse oren als heel wat. Je bent iemand waar men tegenop kijkt en ontzag voor heeft, een man met wie men rekent. En zo groei je ook op. Onder die verwachting. “Mijn mannetje”, “mijn prins”. Het is dan ook onuitstaanbaar om op een dag het idee te hebben dat God jou, jouw daden en jouw dankbaarheid niet ziet. Hij kijkt niet naar jou om. En nog erger wordt het als je om je heen kijkt en mensen hoort zeggen dat God wel naar hen omziet, wel rekening houdt met hen en hen waardeert. Kaïn laat zijn gezicht vallen. Hij kijkt naar de grond, het teken van een onbereikbare geest. Hij kijkt niemand, ook God niet meer aan en raakt opgesloten in zijn eigen gedachten. Iedereen is zijn vijand. read more

De post-individualistische kerk (27)

Daar is de kerk

Wil jij? Dat is de vraag van Jezus aan de naaste van de dag in blogje 26. Het is natuurlijk niet altijd de vraag aan de naaste. Die vraag is toegespitst op de situatie, zoals elke vraag dat zou moeten zijn. In blog 27 zien we een andere ontmoeting met Jezus die ook een heel andere invalshoek heeft. En ook nu een oproep aan de doorgewinterde bijbellezer om te proberen de jou bekende uitleggingen even aan de kant te zetten en te letten op wat er tussen Jezus en zijn naaste gebeurt. Je leest het hele verhaal in Johannes 4. read more

De post-individualistische kerk (7)

Recht = Plicht ?

Er zit een graatje dwars dat weg moet voordat we verder kunnen. Het individualisme leert dat het individu boven de gemeenschap staat. Anders gezegd: de gemeenschap is er voor het individu en niet andersom. Het individu heeft rechten en die rechten zijn voor de gemeenschap plichten. Dat deze filosofie (want dat is het) in het leven van mensen geleid heeft tot een onbeheerst consumentisme en egoïsme mag je het individualisme niet aanrekenen. Consumentisme en egoïsme zijn een keus van het individu. Het individu dat daarvoor kiest wordt vaak geleid door begeerte, verlangen en hebzucht. Hier gaat het niet meer om rechten van het individu, ook al zeggen de reclames dat je het waard bent en er recht op hebt. Er is een duidelijke grens tussen individualisme en egoïsme. Als je iets gaat doen en jezelf moet overtuigen dat je er toch recht op hebt of het ook wel een keer mag, dan weet je dat je de grens tussen individualisme en egoïsme / consumentisme bent overgegaan en dat de wereld van jouw te ondernemen actie niet beter wordt. “Ik mag toch ook wel een keer aan een tropisch strand liggen.” Dan weet je dat jouw actie niet individualistisch, maar egoïstisch is. Begrijp me goed: Ik ben geen zedenmeester en ik kan je niet tegenhouden. Ik kan mezelf vaak niet tegenhouden, dus hoe zou ik het jou kunnen? Waar het mij om gaat is dat we helder zijn in onze keuzes. Het gaat mij in deze serie om individualisme en daarbij waak ik voor begrippen als egoïsme en consumentisme. read more